Lan tỏa tư duy sản xuất mới
Chiều 20/6, Bộ Nông nghiệp và Môi trường phối hợp với Ngân hàng Thế giới (WB) tổ chức Hội nghị tổng kết Dự án Chống chịu khí hậu tổng hợp và sinh kế bền vững ĐBSCL (Dự án WB9) và khởi động Dự án Chống chịu khí hậu và chuyển đổi tổng hợp vùng ĐBSCL (WB11).
Qua 8 năm triển khai (2016-2024), Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Nguyễn Hoàng Hiệp khẳng định, Dự án WB9 triển khai rất thành công ở Việt Nam. Các bên liên quan đã cùng phối hợp để đạt mục tiêu cuối cùng, ấn tượng nhất với 5 kết quả.
Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Nguyễn Hoàng Hiệp ghi nhận thành công của Dự án WB9. Ảnh: Kim Anh.
Thứ nhất, Dự án WB9 nhận được sự đồng thuận lớn về quan điểm cần thiết đầu tư và có cách nhìn mới về ĐBSCL của các bên liên quan. Thứ hai, đây là dự án có cách tiếp cận đa dạng nhất trong các dự án đã thực hiện tại Việt Nam (về quy hoạch, kế hoạch, dự báo, cảnh báo, quan trắc, sinh kế). Thứ ba, WB9 là dự án nước ngoài giải ngân cao nhất (đạt 100%), đảm bảo kết quả đầu ra thắng lợi. Thứ tư, dự án có số bộ, ngành, địa phương, người dân hưởng lợi nhiều nhất. Thứ năm, kết quả đầu ra ấn tượng nhất, thông qua việc hình thành Trung tâm dữ liệu vùng ĐBSCL, 54 loại hình sinh kế với 900 mô hình, vượt chỉ tiêu ban đầu và đạt 100% hiệu quả.
Ngoài những con số trên, Thứ trưởng Nguyễn Hoàng Hiệp đánh giá, Dự án WB9 kết thúc, đã hình thành một thế hệ mới là một lực lượng lớn cán bộ ĐBSCL trưởng thành, tích lũy được kinh nghiệm. Đặc biệt, nhiều nông dân thông qua dự án đã có tư duy sản xuất mới, không rời khỏi đồng bằng để tìm sinh kế ở địa phương khác.
Theo Ban Quản lý Dự án WB9, với tổng mức đầu tư trên 8.500 tỷ đồng, Dự án WB9 đã góp phần làm thay đổi cuộc sống, khả năng chống chịu và sinh kế bền vững cho gần 2 triệu người dân vùng ĐBSCL, trong đó 49% là phụ nữ.
Hội nghị tổng kết Dự án Chống chịu khí hậu tổng hợp và sinh kế bền vững ĐBSCL (Dự án WB9) tổ chức tại TP Cần Thơ chiều ngày 20/6. Ảnh: Kim Anh.
Dự án hoàn thành và được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định 287/QĐ-TTg ngày 28/02/2022 việc lập Quy hoạch vùng ĐBSCL thời kỳ 2021-2030 tầm nhìn 2050. Nhiều dự án được xây dựng hoàn thành như: hệ thống quan trắc, giám sát về nước mặt, nước ngầm, biến động bờ sông và bờ biển bằng công nghệ viễn thám; Trung tâm dữ liệu vùng ĐBSCL; quy trình vận hành các hệ thống công trình thủy lợi…
Ngoài ra, Dự án WB9 cũng hỗ trợ chuyển đổi sinh kế, chống chịu khí hậu cho người dân; đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng thủy lợi lớn thông qua việc cải tạo, nâng cấp gần 350km đê, bờ bao kết hợp giao thông nông thôn; xây dựng 160 cống và cầu các loại; xây dựng gần 45km kè giảm sóng, gây bồi tạo bãi, bảo vệ bờ biển… phục vụ chuyển đổi sinh kế.
Điều chỉnh chiến lược phát triển ĐBSCL
Mặc dù Dự án WB9 đã thực hiện thành công, nhưng Thứ trưởng Nguyễn Hoàng Hiệp cho rằng, hiện nay các thách thức đối với vùng ĐBSCL vẫn còn. Theo số liệu chưa đầy đủ của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, nếu thượng nguồn phát triển đầy đủ 110 tỷ m3 thủy điện (hiện nay mới 60 tỷ m3), nước giữ lại cơ bản ở thượng nguồn, ĐBSCL sẽ chịu tác động lớn.
Trung tâm dữ liệu vùng ĐBSCL là một trong những thành công từ Dự án WB9. Ảnh: Kim Anh.
Bên cạnh đó, biến đổi khí hậu, nước biển dâng nhanh hơn so với kịch bản đề ra, câu chuyện phát triển kinh tế - xã hội nội tại của vùng ĐBSCL… những vấn đề này đang tạo tác động lớn đến vùng ĐBSCL.
Do đó, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cùng với WB, Bộ Tài chính đã phối hợp đề xuất Dự án Chống chịu khí hậu và chuyển đổi tổng hợp vùng ĐBSCL (Dự án MERIT - WB11)
Theo đề xuất, Dự án WB11 có tổng vốn đầu tư gần 17.000 tỷ đồng, với sự tham gia của Bộ Nông nghiệp và Môi trường và 10 tỉnh vùng ĐBSCL.
Dự án WB11 là một trong những dự án được Thứ trưởng Nguyễn Hoàng Hiệp đánh giá đạt kỷ lục về việc nhanh chóng được Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ chấp thuận chủ trương đầu tư.
“Khi WB9 chưa kết thúc, Thủ tướng Chính phủ đã đồng ý Dự án WB11. Đặc biệt dự án này có những cơ chế khác so với hiện hành. Riêng câu chuyện để cho các địa phương chỉ vay lại 10% trong cơ chế tài chính cho thấy Chính phủ Việt Nam, Thủ tướng Chính phủ, Quốc hội đặc biệt quan tâm đến ĐBSCL”, Thứ trưởng Nguyễn Hoàng Hiệp nhấn mạnh.
Khác với Dự án WB9, Dự án WB11 tập trung điều chỉnh 3 hướng tiếp cận ở vùng ĐBSCL theo hướng phát triển thuận thiên, thích nghi có kiểm soát.
Cụ thể, thứ nhất, nâng cao giá trị thủy sản, trái cây, lúa gạo vẫn phát triển theo định hướng của Đề án một triệu hecta lúa chất lượng cao, phát thải thấp. Như vậy, các mô hình sinh kế và hạ tầng sẽ tập trung nhiều hơn cho nuôi trồng thủy sản, chuyển đổi nhanh từ câu chuyện ngăn mặn, giữ ngọt của trước đây sang điều hòa mặn ngọt để phát triển sản xuất.
Thứ hai, đầu tư phát triển các vùng nguyên liệu tập trung gắn với chế biến, logistics.
Thứ ba, việc phát triển các mô hình sinh kế và đầu tư hạ tầng được điều chỉnh rõ hơn theo hướng kinh tế xanh, tuần hoàn.
Dự án WB11 tập trung phát triển các mô hình sinh kế và đầu tư hạ tầng được điều chỉnh rõ hơn theo hướng kinh tế xanh, tuần hoàn. Ảnh: Kim Anh.
Đến thời điểm này, Dự án WB11 đã được Chính phủ đồng ý và có Nghị quyết riêng về cơ chế cấp phát tới 90% vốn vay và chỉ vay lại 10% (trong khi hiện nay các địa phương ĐBSCL vay lại từ 30-60%, thậm chí có tỉnh 70%). Điều này giúp giảm thiểu đáng kể gánh nặng tài chính cho các địa phương, khuyến khích sự tham gia tích cực và chủ động hơn của các tỉnh trong việc triển khai các dự án quy mô
Bà Mariam Sherman - Giám đốc quốc gia Ngân hàng Thế giới (WB) tại Việt Nam, Lào và Campuchia khẳng định, thời gian tới, WB cam kết sẽ tiếp tục đồng hành cùng Chính phủ Việt Nam để chuẩn bị Dự án WB11. Dự án trên cơ sở kế thừa và mở rộng những kết quả tích cực của dự án WB9.
Đồng thời, WB sẽ tiếp tục đóng góp nguồn lực tài chính, kiến thức toàn cầu và năng lực kết nối; phối hợp chặt chẽ với các cấp chính quyền, đối tác phát triển, doanh nghiệp và người dân, vì một ĐBSCL phát triển bền vững.
