Thực trạng này đã khiến nhiều doanh nghiệp phải chật vật đi tìm thị trường, bán gạo phẩm cấp thấp và tất nhiên giá trị thu về không cao, từ đó gián tiếp ảnh hưởng đến giá thu mua và ảnh hưởng trực tiếp đến lợi nhuận của bà con nông dân.
Đặc tính dễ rụng và khả năng tích lũy trong đất nhiều dẫn đến sự xuất hiện lúa cỏ ngày càng nhiều.
Hiểu thêm về lúa cỏ
Lúa cỏ tên tiếng Anh là Weedy Rice. Hiện nay, phân loài lúa cỏ đang có nhiều tranh cãi trên thế giới, tuy nhiên, có thể được định nghĩa đây là loại thực vật không mong muốn của chi Oryza, không có lợi, gây thiệt hại về năng suất, giảm chất lượng hạt gạo và kinh tế.
Nguyên nhân
Có nhiều nguyên nhân dẫn đến sự xuất hiện của lúa cỏ. Một là, quá trình thâm canh tăng vụ, thời gian chuyển vụ ngắn, hạt lúa cỏ lưu tồn trên ruộng và áp dụng cơ giới hóa khâu thu hoạch làm cho hạt lúa cỏ phát tán. Hai là, sử dụng giống kém chất lượng và không được kiểm định cơ quan chuyên môn. Ba là, áp dụng phương pháp sạ lan/thẳng (Direct Seeded Rice - DSR). Bốn là, sự phân ly, lai tạo và sự đột biến thích nghi dẫn đến sự xuất hiện của lúa cỏ.
Lúa cỏ đã làm ảnh hưởng đến chất lượng, sản lượng và thu nhập của người nông dân trên toàn thế giới. Do đó, cần phải có sự cảnh báo rằng, đây có thể là loài dịch hại phổ biến trong tương lai cần phải lưu ý toàn cầu cho các vùng sản xuất lúa.
Thiệt hại thế nào?
Lúa cỏ phá hoại gây thiệt hại về năng suất đã được báo cáo ở nhiều nơi trên thế giới. Theo Đại học Cambridge (2021), thiệt hại về năng suất do sự can thiệp của lúa cỏ có thể lên đến 90% tùy thuộc vào loại lúa cỏ, giống lúa, thời gian cạnh tranh, mức độ nhiễm bệnh và môi trường. Nếu không kiểm soát được thiệt hại do lúa cỏ gây ra, chúng có thể ảnh hưởng xấu đến an ninh lương thực cũng như nền kinh tế toàn cầu.
Lúa cỏ (Oryza spp.) là vấn đề nghiêm trọng và đe dọa toàn cầu đối với sản xuất lúa gạo trong hệ thống gieo hạt trực tiếp (DSR) vì nó gần giống với lúa trồng và khó sử dụng thuốc cỏ để quản lý kiểm soát.
Một số nông dân cho hay, việc giảm chi phí lúa giống đầu vụ bằng cách sử dụng giống không rõ nguồn gốc là việc làm ngược, bởi điều này khiến nhiều chi phí gia tăng trong suốt cả vụ, điển hình là tăng lượng giống gieo sạ, tỷ lệ bệnh cao hơn, số lần phun thuốc và bón phân cao hơn, tỷ lệ lép lẫn nhiều hơn và năng suất cuối vụ lại thấp hơn.
Ông Võ Rô Em, xã Thường Phước 1, huyện Hồng Ngự, Đồng Tháp cho biết: “Giá lúa giống không rõ nguồn gốc thấp hơn so với giống cấp xác nhận nhưng tính toán kỹ ra thì không hề rẻ vì nó lép nhiều, độ nảy mầm ít, dễ sâu bệnh…”.
Cùng quan điểm, ông Nguyễn Văn Sĩ, xã Tân Mỹ, huyện Thanh Bình, Đồng Tháp chia sẻ: “Tôi sử dụng giống lúa không rõ nguồn gốc một mùa, lúa cỏ xuất hiện nhiều, năng suất thấp. Trong khi đó, sử dụng giống xác nhận hạn chế được sâu bệnh, lúa cỏ, độ nảy mầm cao lên đến 90%. Tôi khuyến cáo bà con nên sử dụng giống lúa rõ nguồn gốc sẽ tránh được nhiều rủi ro xảy ra”.
Nên lựa chọn giống lúa rõ nguồn gốc
Tại Việt Nam, lúa cỏ đã phát sinh gây hại ở vùng ĐBSCL từ rất sớm, đặc biệt do tập quán gieo sạ nên rất khó phòng chống lúa cỏ.
Trong vài năm gần đây, nông dân các tỉnh phía Bắc chuyển từ cấy sang gieo sạ đã làm lúa cỏ gia tăng. Năm 2022 diện tích nhiễm lúa cỏ khoảng 2.000 ha với các mức độ nhiễm khác nhau.
Một số dạng hình bông lúa cỏ.
Để thống nhất biện pháp chỉ đạo phòng chống lúa cỏ, Cục Bảo vệ Thực vật (Bộ NN-PTNT) đã hướng dẫn biện pháp quản lý lúa cỏ tổng hợp và phương pháp điều tra, thống kê diện tích nhiễm để các địa phương phổ biến, tuyên truyền, hướng dẫn nông dân áp dụng phòng chống lúa cỏ, giảm thiệt hại cho người nông dân.
Ông Nguyễn Văn Nhựt, Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Hoàng Minh Nhựt (Cần Thơ) chia sẻ: “Muốn giữ được giá gạo ổn định thì phải giữ chất lượng ổn định. Để làm được điều này, bà con nên sử dụng giống lúa có nguồn gốc rõ ràng. Giống lúa tốt thì mới cho ra gạo tốt, gạo tốt thì mới bán được giá tốt và giữ được thị trường”.
Lúa cỏ làm ảnh hưởng đến chất lượng, sản lượng và thu nhập của người nông dân.
Ông Đoàn Quốc Huy, Chủ tịch Hội Nông dân xã Tân Mỹ, huyện Thanh Bình, Đồng Tháp khuyến cáo: “Bà con nên sử dụng giống lúa được cấp xác nhận, điều này sẽ giúp hạn chế được dịch bệnh, đảm bảo hiệu quả sản xuất và lợi nhuận”.
Không chỉ ông Huy mà nhiều chuyên gia khác cũng khẳng định, phẩm chất hạt gạo sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng nếu nông dân sử dụng giống trôi nổi, không rõ nguồn gốc. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến giá bán của bà con nông dân, mà còn cản trở quá trình hiện đại hóa nông nghiệp, sản xuất lúa gắn thương hiệu gạo cũng như Đề án phát triển 1 triệu ha lúa chất lượng cao giảm phát thải đang được triển khai tại ĐBSCL.
