Trong những năm gần đây, Chương trình “Mỗi xã một sản phẩm” (OCOP) đã trở thành động lực quan trọng thúc đẩy kinh tế nông thôn, nâng cao giá trị cho nông sản, đặc sản địa phương và sản phẩm thủ công truyền thống. Thực hiện Nghị quyết số 202/2025/QH15 của Quốc hội về việc sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh, TP Hồ Chí Minh được mở rộng, đã thực sự trở thành “thủ phủ” của OCOP với gần một nghìn sản phẩm được công nhận, trong đó nhiều sản phẩm đạt chuẩn 4 sao, tiệm cận tiêu chuẩn quốc tế.
Tuy nhiên, để sản phẩm OCOP thực sự chiếm lĩnh niềm tin của người tiêu dùng, nhất là trong bối cảnh hàng giả, hàng nhái tràn lan, TP Hồ Chí Minh nói chung, cũng như các địa phương trên cả nước nói riêng cần nâng tầm thương hiệu và xây dựng một “lá chắn niềm tin” vững chắc.
Việc sắp xếp các đơn vị hành chính cấp tỉnh theo Nghị quyết số 202/2025/QH15 không chỉ giúp nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước mà còn thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, tạo tiền đề cho cải cách hành chính sâu rộng; trong đó, thành phố Hồ Chí Minh sau sắp xếp không những mở rộng về quy mô, mà còn mang đến những tiềm năng vô cùng to lớn trong phát triển kinh tế. Nơi đây được coi là “thủ phủ OCOP” của cả nước với gần một ngàn sản phẩm OCOP nổi tiếng, đồng thời là thị trường tiêu thụ nông sản, thực phẩm khổng lồ.
Khu trưng bầy sản phẩm tại Đại hội đại biểu đảng bộ lần thứ nhất xã Hòa Hiệp – TP. HCM. Ảnh: Tiến Đoàn.
Các sản phẩm OCOP ngày càng được chú trọng cải tiến quy trình sản xuất, đáp ứng các tiêu chuẩn như ISO, VietGAP, HACCP, có truy xuất nguồn gốc rõ ràng, bao bì mẫu mã được nâng cấp, bảo đảm các quy định về tem, nhãn mác và an toàn thực phẩm, đồng thời khai thác tốt vùng nguyên liệu đặc thù tại địa phương.
Các sản phẩm OCOP của khu vực Bà Rịa - Vũng Tàu trước khi sắp xếp đơn vị hành chính đã xuất hiện tại nhiều siêu thị, hội chợ của thành phố Hồ Chí Minh (cũ) và đã chinh phục được người tiêu dùng bởi sản phẩm đi kèm hệ thống truy xuất nguồn gốc và chứng nhận chất lượng. Sau sắp xếp, thành phố với nhiều khu vực ven đô mở ra không gian phát triển nông nghiệp đô thị, cùng với sự hỗ trợ từ công nghệ hiện đại giúp thành phố trở nên xanh hơn, thông minh hơn và bền vững hơn. Tại những khu vực này, Chương trình OCOP không chỉ góp phần giữ gìn bản sắc văn hóa – sản vật địa phương, mà còn tạo thêm cơ hội việc làm, tăng thu nhập, cải thiện đời sống cho người dân, đặc biệt là người dân ở khu vực nông thôn.
Từ khi thực hiện sắp xếp, các xã, phường, đặc khu thuộc khu vực Bà Rịa – Vũng Tàu nổi lên với thế mạnh đặc sản biển như nước mắm, hải sản khô, rong biển, hồ tiêu; cùng trái cây nhiệt đới và sản phẩm chế biến từ nông sản góp phần mang đến sự đa dạng cho sản phẩm OCOP TP Hồ Chí Minh. Hàng chục sản phẩm OCOP được công nhận 3–4 sao trong năm 2024, trải rộng ở nhiều địa phương như các xã, phường: Châu Đức, Xuyên Mộc, Bà Rịa, Phú Mỹ, Vũng Tàu và đặc khu Côn Đảo. Điểm mạnh là sự đa dạng về ngành hàng: từ nông sản, hải sản, đồ uống, sản phẩm chế biến đến dược liệu và hoa cảnh.
Trong nhóm nông sản, các đặc sản như dưa lưới Suối Rao, bơ Mã Dưỡng Láng Lớn, nhãn xuồng cơm vàng, gạo UM72, rau má, … đã khẳng định chất lượng và khả năng thương mại hóa. Đây là những sản phẩm gắn với vùng đất trù phú, thổ nhưỡng và khí hậu phù hợp, tạo lợi thế cạnh tranh riêng.
Các sản phẩm OCOP có quy trình sản xuất và đóng gói đáp ứng yêu cầu khắt khe về an toàn vệ sinh thực phẩm. Ảnh: Tiến Đoàn.
Nhóm sản phẩm biển – thủy hải sản có thế mạnh rõ nét với nhiều đặc sản quen thuộc: nước mắm Ánh Phương, nước mắm cá trích nguyên chất Phước Hải, nước mắm cá cơm truyền thống Hùng Hoa, mắm ruốc ăn liền Bà Ba, hàu Long Sơn, cá đù một nắng, mực một nắng Côn Đảo, thịt ghẹ đông lạnh, …. Đây là nhóm sản phẩm vừa phục vụ nhu cầu nội địa vừa hướng tới xuất khẩu nhờ hương vị đặc trưng và bảo đảm vệ sinh an toàn thực phẩm.
Ngoài ra, nơi đây cũng nổi bật với nhóm sản phẩm ứng dụng khoa học – công nghệ, tạo giá trị gia tăng cao, như: trà hoa đông trùng hạ thảo Hòa Long Cordy’s Tea (4 sao), con tằm đông trùng hạ thảo Cordy’silk (4 sao), mật ong đông trùng hạ thảo Corhoney, rượu đông trùng hạ thảo Dragon, sữa chua đông trùng hạ thảo Vinabiomush, cà phê Robusta KTD, cà phê hòa tan và cà phê hạt Tân Hải, ….. Những sản phẩm này cho thấy sự chuyển hướng từ sản xuất thô sang chế biến sâu, phù hợp xu hướng tiêu dùng hiện đại và chăm sóc sức khỏe.
TP.HCM nổi bật với nhóm sản phẩm ứng dụng khoa học – công nghệ, tạo giá trị gia tăng cao, như trà hoa đông trùng hạ thảo. Ảnh: Tiến Đoàn.
Thế mạnh sản phẩm OCOP tại khu vực Bà Rịa – Vũng Tàu không chỉ đến từ sự phong phú nông, thủy sản, mà còn ở khả năng đổi mới sáng tạo trong chế biến, ứng dụng công nghệ, phát triển sản phẩm gắn với du lịch biển – đảo. Ảnh: Tiến Đoàn.
Đáng chú ý, các sản phẩm chế biến từ sữa của Phú Mỹ như sữa chua trân châu, sữa chua dẻo, sữa tươi thanh trùng, mật ong tắc bạc hà, mật ong chanh gừng đều đạt hạng 4 sao, chứng tỏ chất lượng vượt trội. Bên cạnh đó, nhóm sản phẩm quà tặng, hoa cảnh như hoa lan Cattleya cũng góp phần làm phong phú danh mục OCOP của tỉnh.
Có thể thấy, thế mạnh sản phẩm OCOP tại khu vực Bà Rịa – Vũng Tàu không chỉ đến từ sự phong phú nông, thủy sản, mà còn ở khả năng đổi mới sáng tạo trong chế biến, ứng dụng công nghệ, phát triển sản phẩm gắn với du lịch biển – đảo. Sự kết hợp hài hòa này không những góp phần đưa sản phẩm OCOP đứng vững trên thị trường trong nước mà còn mở ra cơ hội xuất khẩu, đóng góp tích cực cho kinh tế nông thôn và quảng bá thương hiệu địa phương.
Cùng với sự lan tỏa của thương hiệu sản phẩm OCOP, thị trường tiêu thụ đang phải đối mặt với không ít thách thức, một trong những thách thức mà đang được người tiêu dùng quan tâm hiện nay là tình trạng sản phẩm nông sản, thực phẩm mang nhãn OCOP bị làm giả, gắn mác thương hiệu nổi tiếng nhưng không rõ nguồn gốc. Chính điều này gây tổn hại trực tiếp đến uy tín doanh nghiệp và niềm tin người tiêu dùng.
Thực tế cho thấy, hàng giả thường len lỏi qua kênh bán lẻ nhỏ lẻ, chợ truyền thống hoặc môi trường thương mại điện tử. Đây là “điểm yếu” trong quản lý, đồng thời cũng là thách thức với chính quyền lẫn doanh nghiệp.
Để giải bài toán này, TP Hồ Chí Minh đã triển khai nhiều giải pháp đồng bộ. Hệ thống tem QR truy xuất nguồn gốc, kết nối với cổng thông tin điện tử thành phố, giúp người tiêu dùng dễ dàng kiểm chứng nguồn gốc sản phẩm. Đồng thời, thành phố cũng phối hợp với lực lượng quản lý thị trường và công an kinh tế, thường xuyên kiểm tra, xử lý vi phạm.
Cần đẩy mạnh truyền thông để người tiêu dùng hiểu rõ sự khác biệt giữa sản phẩm OCOP thật với hàng nhái. Ảnh: Tiến Đoàn.
Bà Nguyễn Thị Kim Oanh, Phó Giám đốc Sở Công Thương TP Hồ Chí Minh, phát biểu tại Hội nghị OCOP 2025: “Cần tăng cường ứng dụng công nghệ số, blockchain để quản lý chuỗi cung ứng sản phẩm OCOP. Song song, phải đẩy mạnh truyền thông để người tiêu dùng hiểu rõ sự khác biệt giữa sản phẩm OCOP thật với hàng nhái”.
Đánh giá về hiệu quả mà các chính sách của thành phố Hồ Chí Minh trong hỗ trợ phát triển các sản phẩm OCOP mang lại, đặc biệt trong bối cảnh hàng giả, hàng nhái trà trộn như hiện nay, anh Hồ Văn Kiệt, Giám đốc HTX Bưởi da xanh Sông Xoài chia sẻ: Các chính sách của thành phố Hồ Chí Minh đối với các sản phẩm của từng địa phương rất quan trọng và ý nghĩa. Từ khi có chứng nhận sản phẩm an toàn, chất lượng, sản phẩm Bưởi da xanh Sông Xoài đã nhanh chóng lấy được niềm tin của người tiêu dùng, giúp họ an tâm khi lựa chọn. Nhờ thế, sản phẩm không chỉ chiếm lĩnh được thị trường trong nước mà còn hướng tới xuất khẩu.
Các sản phẩm OCOP nâng giá trị của nông sản trong vùng. Ảnh: Tiến Đoàn.
Nâng tầm thương hiệu OCOP tại TP Hồ Chí Minh nói chung, và các sản phẩm của Bà Rịa – Vũng Tàu (cũ) nói riêng, không chỉ là câu chuyện phát triển kinh tế, mà còn là hành trình gây dựng niềm tin bền vững với người tiêu dùng. Niềm tin ấy được bảo vệ bằng công nghệ, bằng kiểm soát chặt chẽ, bằng truyền thông minh bạch, và quan trọng hơn, bằng trách nhiệm của chính doanh nghiệp với chất lượng sản phẩm. Khi người tiêu dùng thực sự yên tâm với sản phẩm OCOP, đó cũng là lúc thương hiệu Việt vươn xa, góp phần khẳng định vị thế của nông sản – đặc sản Việt Nam trên bản đồ thế giới.
