Hồ Tha La thay áo mới
Giữa vùng bán sơn địa Tân Châu - Tây Ninh, hồ Tha La không chỉ là một công trình thủy lợi trọng điểm, mà còn là nguồn lưu trữ tài nguyên nuôi sống hàng ngàn ha cây trồng, cung cấp nguồn nước ổn định cho sản xuất và đời sống của người dân trong khu vực.
Tuy nhiên, sau gần hai thập niên vận hành, công trình đang đứng trước những nguy cơ xuống cấp nghiêm trọng, buộc phải bước vào một giai đoạn “tái thiết” toàn diện.
Hồ Tha La không chỉ là một công trình thủy lợi trọng điểm, mà còn là kho trữ nước nuôi sống hàng ngàn ha cây trồng. Ảnh: Trần Trung.
Được xây dựng từ năm 2002 và chính thức đưa vào khai thác cuối năm 2005, đầu năm 2006, hồ Tha La từng là biểu tượng của sự phát triển hạ tầng thủy lợi Tây Ninh. Với hệ thống đập cao su, bơm và xả khí, công trình từng đáp ứng hiệu quả nhiệm vụ cấp - thoát nước cho hơn 3.600 ha đất sản xuất nông nghiệp và phục vụ các cơ sở công nghiệp địa phương, trong đó có nhà máy sản xuất tinh bột sắn, với lưu lượng sử dụng khoảng 1.500m³/ngày đêm.
Thế nhưng, trải qua gần 20 năm vận hành, các hạng mục công trình bắt đầu bộc lộ rõ những dấu hiệu xuống cấp: đập cao su rạn nứt, hệ thống bơm - xả hoạt động thiếu ổn định, nhiều đoạn kênh chính và kênh tiêu bị bồi lắng, không còn đáp ứng yêu cầu thực tế. Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng phức tạp, việc đảm bảo an toàn công trình và vùng hạ du không còn là chuyện của riêng ngành thủy lợi.
Trước thực trạng trên, Xí nghiệp Thủy lợi Tân Châu đã có tờ trình đề xuất nâng cấp toàn diện công trình. Sau khi được Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường) phê duyệt, ngày 28/12/2023, dự án chính thức được khởi công với tổng mức đầu tư lên đến 280 tỷ đồng.
Theo ông Bùi Bá Thuận - Phó Giám đốc Xí nghiệp Thủy lợi Tân Châu, dự án sẽ tập trung nâng cấp, sửa chữa các hạng mục quan trọng như: đập chính, xây dựng mới tràn xả lũ tại vị trí lòng sông cũ, hoành triệt cống xả đáy, đồng thời xây dựng cầu giao thông qua tràn để phục vụ dân sinh và công tác quản lý. Bên cạnh đó, dự án cũng bao gồm sửa chữa kênh chính và nạo vét kênh tiêu Thạnh Đông - nơi được xem là "mạch thoát nước" chính của khu vực.
Trên công trường, cán bộ kỹ thuật tất bật thi công chạy nước rút để công trình hoàn thành tiến độ. Ảnh: Trần Trung.
“Việc nâng cấp này không chỉ để đảm bảo an toàn công trình, mà còn hướng tới việc hiện đại hóa hệ thống vận hành, góp phần nâng cao hiệu quả khai thác và phát triển kinh tế địa phương”, ông Thuận chia sẻ.
Đội nắng thắng mưa hoàn thành tiến độ
Dù đang trong quá trình thi công, nhưng mùa mưa năm 2025 đến sớm đã đặt ra áp lực không nhỏ cho công tác vận hành an toàn hồ chứa. Những ngày này, song song với hàng trăm lượt công nhân thi công hối hả trên công trường, cán bộ kỹ thuật của xí nghiệp vẫn túc trực 24/24 để giám sát mực nước, đảm bảo không xảy ra sự cố bất ngờ.
Cán bộ kỹ thuật Xí nghiệp Thủy lợi Tân Châu giám sát công tác vận hành thử nghiệm. Ảnh: Trần Trung.
Anh Nguyễn Văn Mẫn, cán bộ kỹ thuật Xí nghiệp Thủy lợi Tân Châu chia sẻ, hiện hệ thống mới chỉ ở giai đoạn vận hành thử. Anh em kỹ thuật mới nắm phần cơ bản, chủ yếu theo dõi các chỉ số điện, thực hiện các thao tác nâng - hạ van điều tiết và quan sát dòng chảy.
So với hệ thống cũ sử dụng đập cao su và bơm xả khí, hệ thống mới hiện đại hơn nhiều. Cống điều tiết được thiết kế cho phép vận hành linh hoạt, nhanh chóng đáp ứng biến động dòng chảy khi có mưa lớn bất thường. Tuy nhiên, theo anh Vân, đến khi công trình được hoàn thiện và bàn giao đầy đủ, mới có thể vận hành chính thức, bảo đảm an toàn ở mức cao nhất.
“Trước khi xả đập, chúng tôi phải báo hiệu bằng còi hú ba lần, cách nhau ba phút để cảnh báo người dân vùng hạ du”, anh Mẫn nói.
Công trình thủy lợi đa mục tiêu
Không chỉ dừng lại ở nhiệm vụ cấp - thoát nước, công trình hồ Tha La còn được kỳ vọng sẽ trở thành điểm nhấn trong quy hoạch phát triển cảnh quan và du lịch sinh thái khu vực Tân Châu. Việc xây dựng cầu giao thông qua tràn, kết hợp cùng không gian mặt nước rộng lớn và hệ thống kênh rạch chằng chịt sẽ mở ra tiềm năng phát triển các loại hình dịch vụ du lịch, tham quan, trải nghiệm nông nghiệp kết hợp thủy lợi.
Công trình hồ Tha La phục vụ cấp nước đa nhiệm, đóng vai trò “bệ đỡ” cho sản xuất nông nghiệp - công nghiệp. Ảnh: Trần Trung.
Trong dài hạn, một công trình thủy lợi an toàn, hiện đại không chỉ đóng vai trò “bệ đỡ” cho sản xuất nông nghiệp - công nghiệp, mà còn là yếu tố tạo lực kéo phát triển bền vững, gắn kết giữa bảo vệ tài nguyên nước, đảm bảo sinh kế người dân và phát triển kinh tế - xã hội địa phương.
Ông Đinh Hùng Danh, Giám đốc Công ty TNHH MTV Khai thác Thủy lợi Tây Ninh cho biết thêm, sự xuống cấp của công trình là điều không thể tránh khỏi sau gần 20 năm vận hành. Nhưng chính trong thử thách đó, dự án nâng cấp hồ Tha La mở ra hy vọng mới, không chỉ là câu chuyện về một công trình kỹ thuật, mà còn là minh chứng cho tư duy đầu tư bài bản, có tầm nhìn dài hạn trong quản lý tài nguyên nước.
“Khi hoàn tất, hồ Tha La sẽ không chỉ tiếp tục sứ mệnh cấp nước cho hơn 3.600 ha đất sản xuất, hỗ trợ công nghiệp và ổn định đời sống dân sinh, mà còn góp phần nâng cao chất lượng hạ tầng thủy lợi toàn vùng. Trong dòng chảy mới, Tha La sẽ là điểm tựa vững chắc cho tương lai phát triển bền vững của Tây Ninh”, ông Đinh Hùng Danh nhấn mạnh.
