Thưa ông, trải qua 100 năm đồng hành cùng đất nước, báo chí cách mạng Việt Nam đang đứng trước những khó khăn có thể coi là lịch sử. Nhận diện khó khăn, thách thức và giải pháp cho báo chí hiện nay là gì?
Thực trạng khó khăn của báo chí hiện nay là câu chuyện của toàn thế giới chứ không chỉ riêng báo chí ở Việt Nam. Và khó khăn lớn nhất chính là nguồn thu.
Nếu như trước đây, báo chí gần như là phương tiện quan trọng nhất để các doanh nghiệp quảng bá sản phẩm, dịch vụ của mình bên cạnh các phương thức quảng cáo truyền thống, thì giai đoạn gần đây, các nền tảng công nghệ phát triển mạnh mẽ đã hút một tỷ lệ rất lớn nguồn thu quảng cáo.
Các báo cáo gần đây cho thấy, tỷ lệ nguồn chi cho quảng cáo trên báo chí chỉ chiếm 5% tổng nguồn chi quảng cáo trên không gian số. Phần rất lớn còn lại chủ yếu đi vào các nền tảng khác của các “ông lớn” như Google, Facebook… và các hệ thống của Microsoft, Amazon hay sau đó là những trang về game và các nền tảng số khác.
Thậm chí đã có rất nhiều khiếu nại, đơn thư của các liên minh, liên đoàn báo chí thế giới kiện các tập đoàn công nghệ lớn vì đã cạnh tranh không lành mạnh, rút hết nguồn lực quảng cáo, sử dụng nội dung của báo chí nhưng không chia sẻ nguồn thu…, tuy nhiên cho đến nay, hiệu quả của các hoạt động này cũng chưa cao.
Ở Việt Nam, thực trạng khó khăn hơn vì thị trường báo chí còn bé. Và những lo lắng của các cơ quan báo chí, đội ngũ người làm báo là hoàn toàn có cơ sở. Tuy nhiên, than phiền và kêu ca không phải là cách giải quyết, mỗi cơ quan báo chí cần phải tìm cách đa dạng hóa nguồn thu, giảm bớt sự phụ thuộc quá nhiều vào nguồn thu từ dịch vụ quảng cáo. Đó là chìa khóa mở ra cánh cửa phát triển của báo chí Việt Nam trong thời gian tới.
Có một thế mạnh của báo chí Việt Nam, đó là có thể tham gia vào truyền thông chính sách. Đây cũng là vấn đề mà Chính phủ rất quan tâm, thậm chí đã có những hội nghị toàn quốc để yêu cầu các bộ, ngành, chính quyền địa phương phải chủ động phối hợp với các cơ quan báo chí để truyền thông chính sách, xem như một giải pháp tăng nguồn thu cho các cơ quan báo chí.
Song song với đó, các cơ quan báo chí cần nhận thức rõ thế mạnh trong lĩnh vực của mình để chủ động và mạnh dạn tìm ra những nguồn thu mới, cách làm mới nhằm tháo gỡ khó khăn và tiếp tục phát triển.
Không có cách nào khác ngoài giải pháp ứng dụng khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo liên tục, tập trung xây dựng nội dung chất lượng cao để có được lượng độc giả, khán thính giả trung thành. Xây dựng niềm tin đối với công chúng chính là con đường phát triển bền vững nhất.
Kỷ nguyên mới, phải chăng sứ mệnh của cơ quan báo chí và các nhà báo cũng cần phải được định vị lại, thưa ông?
Đất nước chúng ta đang bước vào một giai đoạn hết sức quan trọng, hướng tới sự phồn vinh, thịnh vượng và mang lại cuộc sống ấm no, hạnh phúc cho nhân dân. Trong bối cảnh đó, sự định hướng, dẫn dắt của các cơ quan báo chí để thực hiện đường lối, chính sách của Đảng, Nhà nước là hết sức quan trọng.
Bối cảnh xã hội đang phải chịu rất nhiều tác động của vô số nguồn tin phi chính thống. Đặc biệt là khi mạng xã hội phát triển mạnh mẽ, cùng với sự lớn mạnh của hệ thống trí tuệ nhân tạo, việc xuất hiện và lan tràn các nội dung thông tin không rõ thật giả, tin xấu độc vô cùng nhiều.
Những báo cáo mới nhất trên thế giới cho thấy, hiện nay có rất nhiều trang mạng đã sử dụng trí tuệ nhân tạo để tạo ra các nội dung gây ảnh hưởng đến xã hội rất lớn. Độc giả bị ngập chìm trong những thông tin không rõ thực hư. Thậm chí có rất nhiều nội dung khiến người đọc không thể phân biệt đúng sai và dẫn dắt họ đến những hành động không có lợi cho cuộc sống cũng như công việc.
Chính lúc này, báo chí chính thống có vai trò, sứ mệnh quan trọng hơn bao giờ hết. Như là ngọn hải đăng, tấm phao giúp người đọc đang bơi giữa biển thông tin thật giả, đúng sai có thể nhận biết thông tin đúng, chính xác. Sứ mệnh mới của báo chí sẽ không còn chạy đua về số lượng người đọc nữa mà phải bảo chứng tính chính thống, chính thức, tính đúng đắn của thông tin.
Thay vì chạy đua thông tin nóng, báo chí sẽ chuyển sang thông tin giải thích, luận giải, định hướng và mang đến những giải pháp xây dựng để hỗ trợ xã hội và công chúng, đưa họ đến với những điều thực sự cần thiết, bổ ích.
Đây đang là thời đại mà sự hiện diện của trí tuệ nhân tạo trong cuộc sống vô cùng lớn và báo chí không thể nằm ngoài xu thế đó. Nhưng sử dụng trí tuệ nhân tạo như thế nào thì chúng ta cần làm rõ, cần nghiên cứu kỹ. Các cơ quan báo chí cần phải biết cách sử dụng hiệu quả nhất. Mạnh dạn chiếm lĩnh nó, bắt nó phục vụ mình thay vì để mình bị tụt hậu, để công nghệ chi phối.
Tôi cho rằng hợp tác, ứng dụng AI vào hoạt động báo chí là con đường tất yếu. Tiến tới ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong quá trình sản xuất nội dung, đo lường độc giả, khán thính giả… nghĩa là đưa AI vào tất cả những phần quan trọng của quá trình sản xuất. Nếu tận dụng được, trí tuệ nhân tạo sẽ giúp các nhà báo tiết kiệm được thời gian, đỡ được những công việc tỉ mỉ, để các nhà báo có thời gian, trí tuệ dành cho sáng tạo.
Thời gian tới, chắc chắn công nghệ còn phát triển mạnh mẽ hơn, có những bước tiến mà chúng ta chưa thể biết được. Chính vì vậy, báo chí cần mạnh dạn triển khai, thậm chí dẫn đầu trong việc ứng dụng công nghệ mới, nhằm phục vụ tốt hơn cho hoạt động tác nghiệp của mình, phục vụ tốt hơn cho việc tuyên truyền đường lối, chính sách của Đảng, Nhà nước và tạo niềm tin cho công chúng.
Là một nhà báo, một Tổng Biên tập sáng tạo và đổi mới với rất nhiều dấu ấn trong kỷ nguyên phát triển của báo chí hiện đại, ông có thể chia sẻ kinh nghiệm gì?
Trước đây, chúng ta đã từng chứng kiến người dân rất tin tưởng vào báo chí, luôn coi báo chí là thông tin chính xác nhất. Mỗi ngày họ mua báo, bật tivi, vào các trang báo điện tử để theo dõi tin tức. Thế nhưng, sự phát triển của công nghệ, mạng xã hội kèm theo những thuật toán khiến người dùng thay đổi thói quen tiếp cận thông tin.
Đặc biệt, xu thế hiện nay thể hiện rất rõ, độc giả không phải đi tìm thông tin nữa mà là thông tin tự tìm đến với họ. Việc người đọc không trực tiếp đến với các cơ quan báo chí đã dẫn đến lượt truy cập vào các website giảm đi đáng kể, các cơ quan báo chí đang dần gặp phải rất nhiều khó khăn trong việc tiếp cận độc giả, tiếp cận người dùng.
Báo chí đang phải thay đổi chính mình. Thay đổi từ cách tìm hiểu, nghiên cứu thói quen, sở thích của độc giả, đặc biệt thế hệ trẻ, những người “sống trong công nghệ”.
Qua nghiên cứu, tìm hiểu cho thấy, không phải thế hệ trẻ Việt Nam không quan tâm đến những vấn đề chính trị, thời sự, lịch sử và các vấn đề xã hội của đất nước phản ánh trên báo chí. Nhưng do báo chí của chúng ta vẫn đang theo lối tư duy cũ, thiếu vắng những đề tài, những bài viết theo ngôn ngữ của giới trẻ. Kể cả ở những tờ báo dành cho người trẻ thì phong cách đưa tin bài, cách thức viết, chụp ảnh, làm video clip vẫn chưa phù hợp với ngôn ngữ của giới trẻ. Cách thức tiếp cận của báo chí với độc giả trẻ chưa hiệu quả.
Gần đây, Báo Nhân Dân cùng với một số cơ quan báo chí đã có nhiều đổi mới. Chúng tôi chọn được ngôn ngữ, nội dung phù hợp với từng nhóm đối tượng và đã đạt được những hiệu quả rất đáng khích lệ. Đây là điều mà báo chí cần quan tâm và tự điều chỉnh. Thông điệp vẫn giữ nguyên nhưng cách tiếp cận mới sẽ đưa thông điệp đó đến đúng đối tượng, trước khi dẫn dắt người đọc.
Với mục tiêu như vậy, chúng tôi đã tổ chức rất nhiều các hoạt động hướng đến giới trẻ. Ví dụ những phụ san nhân kỷ niệm 70 năm Chiến thắng Điện Biên Phủ, 70 năm ngày Giải phóng Thủ đô, 80 năm thành lập Quân đội nhân dân, 50 năm Giải phóng miền Nam thống nhất đất nước… và đặc biệt là 80 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9...
Từ những sự kiện năm 2024 chỉ phát hành khoảng 200-300 nghìn bản thì đến sự kiện mới nhất dịp Quốc khánh vừa rồi, số lượng phụ san phát hành đã lên đến 1,3 triệu bản. Điều đó chứng tỏ, khi chúng ta có cách làm hiệu quả thì mối quan tâm của độc giả sẽ ngày càng tăng lên.
Một số hoạt động khác như đêm nhạc hội tại sân vận động Mỹ Đình, concert Tổ quốc trong tim. Một cơ quan báo chí chưa từng tổ chức một sự kiện hòa nhạc quy mô lớn nào nhưng vẫn có thể thu hút đến hàng chục nghìn người tham dự, hàng triệu người theo dõi qua truyền hình trực tiếp, đã chứng minh nếu chúng ta chọn cách làm đúng thì thông điệp sẽ đến được với người dùng.
Đây là cách làm hiệu quả. Khi kéo dài được câu chuyện sẽ kéo dài được cảm xúc và đương nhiên sẽ giúp cho thông điệp tiếp tục tiếp cận được với công chúng.
Với Báo Nông nghiệp và Môi trường, tờ báo có truyền thống 80 năm từ Báo Tấc Đất - Tờ báo do Chủ tịch Hồ Chí Minh đặt tên, ông có suy nghĩ và đánh giá như thế nào về sự đóng góp của Báo Nông nghiệp và Môi trường vào thành tựu chung của Báo chí cách mạng Việt Nam cũng như sự phát triển kinh tế xã hội của đất nước? Kỷ niệm 80 ngày thành lập Báo Nông nghiệp và Môi trường, ông kỳ vọng gì vào sứ mệnh của tờ báo trong kỷ nguyên mới?
Đất nước Việt Nam đang hướng đến mục tiêu trở thành một đất nước công nghiệp hiện đại, nhưng chúng ta đều thấy nông nghiệp, nông dân, nông thôn vẫn chiếm một tỷ trọng rất cao và môi trường tác động đến mọi mặt của đời sống. Sự kết hợp giữa nông nghiệp với môi trường không chỉ tạo thành một ngành kinh tế lớn của đất nước mà còn là “đất diễn” cực lớn cho Báo Nông nghiệp và Môi trường.
Có chiến lược để hiểu hơn độc giả của mình, đưa những thông tin hữu ích đến với họ thì chắc chắn Báo Nông nghiệp và Môi trường sẽ thành công. Cần những chiến lược về mặt nội dung, kết hợp với những chiến lược về công nghệ, đổi mới sáng tạo để độc giả, khán thính giả luôn nhìn thấy những điều mới mẻ, hấp dẫn của tờ báo.
Có như vậy, chúng ta mới có thể duy trì hoạt động thông tin về lĩnh vực nông nghiệp và môi trường, đồng thời có cơ sở phát triển mạnh mẽ, đạt được những hiệu quả lớn hơn, nâng cao được tác động của tờ báo đối với xã hội, qua đó góp phần định hướng về mặt đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước hiện nay.
Kỷ niệm 80 năm ngày thành lập Báo Tấc Đất - tiền thân của Báo Nông nghiệp và Môi trường, thay mặt lãnh đạo Trung ương Hội Nhà báo Việt Nam, xin chúc anh chị em phóng viên, biên tập viên, kỹ thuật viên và cán bộ, nhân viên của Báo Nông nghiệp và Môi trường phát huy được những thành quả của 80 năm qua, tranh thủ được thế mạnh riêng của mình cũng như tận dụng được những sự phát triển của công nghệ hiện đại, tiếp tục mang đến những nội dung hấp dẫn, thiết thực cho công chúng.
Chúc Báo Nông nghiệp và Môi trường ngày một phát triển vững mạnh, có những đóng góp quan trọng vào quá trình phát triển của ngành cũng như của đất nước trong kỷ nguyên mới.
Xin trân trọng cảm ơn ông!
