Kênh xáng Xà No là công trình lớn đầu tiên của Nam kỳ về đường thủy, có thể so sánh với việc thiết lập đường xe lửa Sài Gòn, Mỹ Tho về đường bộ. Kênh xáng Xà No từ lâu được xem là con đường lúa gạo của vùng Tây sông Hậu.

Kênh dài khoảng 40km, bắt nguồn từ ngã ba Vàm Xáng, sông Cần Thơ (nhánh lớn sông Hậu), đoạn qua huyện Phong Điền chạy dài tới ngã ba sông Ba Voi (Hậu Giang) trước khi đổ ra sông Cái Lớn (Kiên Giang) chảy ra biển Tây.

Con kênh đã tạo nên cảnh quan đặc sắc cho mảnh đất Vị Thanh. Nhịp sống thương hồ, quán xá, các cửa hàng bán buôn ven kênh Xà No đã tạo nên một đô thị sầm uất ở phía nam sông Hậu.

Vào cuối thế kỉ XIX, để khai thác Nam Kỳ, người Pháp thấy cần thiết phải mở mang giao thông thủy đạo tiến về phía Tây của Nam Bộ. Đến mùa khô năm 1901, kênh xáng Xà No chính thức được khởi công và tháng 7/1903 thì hoàn thành.

Kênh có chiều rộng khoảng 60m, sâu từ 2,5 - 9m và dài khoảng 40km, bắt nguồn từ sóc Xà No (thành phố Cần Thơ) ăn thông với sông Cái Tư (Hậu Giang - Kiên Giang). Sau đó, người Pháp tiếp tục cho đào những con kênh cắt ngang, cứ cách 500m thì đào một kênh nhỏ, 1.000m đào một kênh lớn, so le nhau.

Kênh xáng Xà No đã góp phần khai thác tiềm năng lúa gạo của cả vùng đất hoang hóa miền Hậu Giang. Bên cạnh đó, công trình biểu tượng này cũng mang đến những giá trị vô cùng to lớn trong việc vận tải đường thủy của cả vùng. Trước đó, việc vận chuyển lúa gạo ở Nam bộ chủ yếu bằng đường biển thông qua thương khẩu Rạch Giá.

Trong những ngày này, không gian bên bờ kênh xáng Xà No càng nhộn nhịp, đông đúc hơn do có Festival Quốc tế ngành hàng lúa gạo Việt Nam - Hậu Giang 2023, dự kiến diễn ra từ ngày 11-14/12/2023 tại thành phố Vị Thanh. Trong ảnh, sân khấu chính của sự kiện đang được hoàn tất bên dòng Xà No.

Việc xuất hiện kênh xáng Xà No đã nối liền biển Tây với sông Hậu, ngoài việc giải quyết tiêu thoát nước cho khoảng 40.000ha đất thuộc miền Hậu Giang còn phục vụ cho người dân đến khai hoang, sản xuất và sinh sống.

Bên cạnh đó, đây là trục kênh rất quan trọng cho việc hình thành các tụ điểm giao lưu kinh tế, văn hoá xã hội sầm uất và tạo nên huyết mạch giao thương lúa gạo. Từ những cánh đồng lúa bạt ngàn, ghe xuồng chở lúa ra kênh xáng Xà No nơi có những chiếc sà lan lớn đang chờ "ăn lúa" đưa về Cần Thơ, Kiên Giang, TP.HCM và nhiều nơi khác.

Chiều 7/12, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Hậu Giang đã khai trương Tàu du lịch Xà No, để phục vụ người dân, đặc biệt là du khách, đại biểu các tỉnh, thành về tham gia các sự kiện lớn của tỉnh từ nay đến cuối năm, như Festival quốc tế ngành hàng lúa gạo Việt Nam - Hậu Giang 2023, Lễ kỷ niệm 20 năm thành lập tỉnh, Tết Nguyên đán 2024...

Tùng Đinh