Hồi giữa tháng 8/2025, sau 45 ngày kể từ thời điểm mô hình chính quyền địa phương hai cấp đi vào hoạt động, chúng tôi tìm gặp Hà Văn Lặng (SN 1981) - cán bộ Trung tâm phục vụ hành chính công xã Minh Đài - khi biết tin đã 3 lần anh gõ cửa phòng Chủ tịch UBND xã để xin nghỉ việc.
Với thâm niên 14 năm 8 tháng công tác chuyên môn hộ tịch cấp xã, Lặng nói, anh muốn nghỉ không phải vì bản thân đã chán nghề mà vì áp lực công việc ở xã mới kinh khủng quá.
“Làm từ sáng sớm đến tận nửa đêm vẫn không hết việc, dù đã rất cố gắng nhưng bây giờ cảm thấy không thể cố thêm được nữa”, anh chia sẻ.
Lặng là 1 trong 6 cán bộ của Trung tâm phục vụ hành chính công, bộ phận được ví như “trái tim” của xã Minh Đài mới, còn ngày trước anh phụ trách công tác hộ tịch của xã Văn Luông cũ.
Thực hiện cuộc cách mạng về sắp xếp tinh gọn bộ máy, xã Văn Luông của Lặng sáp nhập cùng với xã Minh Đài và Mỹ Thuận thành xã Minh Đài mới với tổng diện tích tự nhiên hơn 84,7 km2, quy mô dân số 24.209 người, trong đó có hơn 70% đồng bào dân tộc, chủ yếu là người Mường.
Một ngày trước thời điểm xã Minh Đài mới đi vào vận hành, lãnh đạo chủ chốt của xã đã thống nhất chủ trương điều những cán bộ trẻ có năng lực tốt nhất về Trung tâm phục vụ hành chính công. “Trái tim” của xã sẽ là nơi mang tinh thần và sứ mệnh gần dân nhất, vì nhân dân phục vụ.
Ngoài Lặng và 3 công chức khác, Phó Chủ tịch xã Cù Thị Thu Hằng được phân công kiêm nhiệm Giám đốc Trung tâm và thêm một Phó Giám đốc chuyên trách. Ngôi nhà sàn của xã Văn Luông cũ được cải tạo sơ qua, lấy làm nơi để "trái tim" xã Minh Đài đập những nhịp đầu tiên, đón người dân đến giải quyết các thủ tục hành chính.
Vậy mà, ngay từ những “nhịp đập đầu tiên” ấy, Hà Văn Lặng đã có ý định xin nghỉ việc. Đó là khi anh cảm nhận sức ép từ công việc của mô hình cấp xã mới quá kinh khủng. Khối lượng công việc khổng lồ cùng với sức ép thời gian khiến Hà Văn Lặng cảm thấy mỏi. Dù bản thân đã rất cố gắng “làm ngày không đủ, tranh thủ làm đêm” nhưng vẫn không thể nào hết việc. Từ hồ sơ hồ chứng thực, đề nghị bảo trợ xã hội, khai sinh, đăng ký kết hôn đến một núi các thủ tục hành chính khác, công việc ám ảnh Hà Văn Lặng cả trong bữa ăn, giấc ngủ.
Lặng kể, chỉ riêng hỗ trợ người dân làm thủ tục khai sinh, ngày trước ở xã Văn Luông cũ mỗi tháng cùng lắm cũng chỉ từ 10-20 trường hợp, nhưng ngay tháng đầu đầu tiên ở xã mới đã có hơn 80 bộ hồ sơ lĩnh vực này. Trung bình mỗi ngày, trung tâm đón từ 40-50 người dân đến làm thủ tục hành chính, trong khi bộ phận tiếp nhận, xử lý chỉ có 6 người. Cùng với hàng loạt nhiệm vụ khác được phân công, kể từ khi làm việc ở xã mới, Lặng gần như không có ngày nghỉ. Hết giờ làm việc ở công sở, trở về nhà anh chỉ kịp tắm rửa, ăn cơm lại ngồi vào bàn xử lý hồ sơ đến tận nửa đêm.
“3 lần đề xuất nguyện vọng lên lãnh đạo xã để xin nghỉ thì cả 3 lần các anh đều từ chối và bảo về suy nghĩ lại”, Lặng nói.
Chuyện của Hà Văn Lặng được chính Chủ tịch UBND xã Minh Đài - ông Hoàng Anh Nghĩa xác nhận. Theo phân tích của ông Nghĩa, giống như nhiều xã khác trên cả nước, sau sáp nhập, vấn đề cán bộ ở Minh Đài lâm vào tình trạng thiếu và thừa cục bộ. “Khi nhiều người không đáp ứng được yêu cầu công việc mới, đồng nghĩa với những người thạo việc như Lặng sẽ quá tải”, Chủ tịch xã Minh Đài kiến giải.
Minh Đài là xã miền rừng, ngày trước vốn thuộc huyện Tân Sơn của tỉnh Phú Thọ cũ. Thời điểm cấp huyện dừng hoạt động, Tân Sơn được sắp xếp lại thành 6 xã gồm: Tân Sơn, Minh Đài, Lai Đồng, Xuân Đài, Long Cốc và giữ nguyên xã Thu Cúc. Ông Nghĩa đang là Phó Giám đốc Sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh Phú Thọ được điều động, chỉ định về làm Chủ tịch UBND xã Minh Đài mới với kỳ vọng đưa miền đồng rừng này bắt kịp ngay với cuộc cách mạng của đất nước.
Ngày xách ba lô về cơ sở, về với nhân dân, ông nghiên cứu xứ Mường này kỹ lắm. Dân số của xã thuộc diện đông nhất trong số các xã miền rừng, chủ yếu là đồng bào dân tộc thiểu số, đời sống nhân dân còn nhiều khó khăn vất vả. Thâm tâm ông nghĩ, muốn Minh Đài phát triển chắc chắn phải tập trung vào những khâu đột phá về nông nghiệp, y tế, giáo dục… Phát huy lợi thế của địa phương, nâng cao dân trí và thu nhập của người dân vừa là khát vọng đồng thời là mục tiêu lớn nhất của tân Chủ tịch UBND xã tự đặt ra cho bản thân khi về với Minh Đài.
Dù biết trước sẽ rất gian nan, nhưng chính ông Nghĩa cũng khó hình dung khi bắt tay vào thực tiễn lại nhiều khó khăn đến vậy. Trong một báo cáo khẩn cấp gửi cấp trên, Chủ tịch xã Minh Đài nêu rõ một loạt khó khăn, bất cập của xã sau ngày 1/7. Đó là cơ sở vật chất, hạ tầng từ trụ sở làm việc của UBND xã, trường học, trạm y tế, nơi ăn chốn ở cho cán bộ ở xa đến hạ tầng điện, viễn thông và cả vấn đề thu chi ngân sách. Đặc biệt là những khó khăn về mặt con người, công tác cán bộ là “then chốt của then chốt” và cơ chế chính sách đi kèm.
“Cơ chế thì chồng chéo, con người thì thiếu thừa cục bộ, dẫn đến bài toán của Minh Đài hiện nay là đang thiếu hụt cán bộ chuyên môn rất nghiêm trọng”, ông Nghĩa lo lắng.
Ngồi vào ghế Chủ tịch UBND xã, việc đầu tiên của nguyên Phó Giám đốc Sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh Phú Thọ là đề nghị tăng cường thầy cô giáo hoặc cán bộ có chuyên môn giáo dục từ các trường học ở trên địa bàn nhằm “đánh” vào điểm đột phá thứ nhất là giáo dục. Mặc dù vậy, mong muốn ấy nhanh chóng gặp trở ngại. Những cán bộ có chuyên môn giáo dục ở huyện Tân Sơn cũ đã yên vị ở địa phương khác, mong muốn điều động thầy cô từ các trường sang lại vướng quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo.
“Tôi giao phòng chuyên môn tham mưu bổ nhiệm lại cho 6 hiệu phó và 1 hiệu trưởng, đồng thời tìm giáo viên hoặc cán bộ có chuyên môn giáo dục tăng cường sang công tác ở UBND xã, nhưng chiểu theo Thông tư của Bộ Giáo dục và Đào tạo lại không được. Thế có phải là quy định của Bộ 'đè' lên Luật tổ chức Chính quyền địa phương hay không”, Chủ tịch xã Minh Đài ngán ngẩm.
Tương tự đột phá thứ hai, Minh Đài là xã dựa vào nông lâm nghiệp, 5.642 hộ dân vẫn còn 481 hộ nghèo và 273 hộ cận nghèo, 15 trên 40 khu dân cư thuộc diện đặc biệt khó khăn. Nông lâm nghiệp, đặc biệt là hơn 2.172 ha chè, 3.369 ha rừng sản xuất và đàn trâu, bò bình quân hàng năm khoảng 3.277 con là hướng phát triển chủ đạo để nâng cao đời sống người dân. Tuy nhiên cán bộ chuyên môn nông nghiệp hiện tại của Minh Đài được Chủ tịch UBND xã ví von “như tờ giấy trắng”, người có thể làm tốt lĩnh vực này nhất đã phải điều động sang Trung tâm phục vụ hành chính công.
Rồi các lĩnh vực khác như văn hóa, y tế, đất đai, công nghệ thông tin… cũng vậy, đụng đâu thiếu đó. Chủ tịch xã Minh Đài sốt ruột rằng cứ hô hào chuyển đổi số, ứng dụng công nghệ thông tin nhưng cả xã không có cán bộ chuyên môn công nghệ thông tin nào thì chuyển làm sao?
Trở lại với Trung tâm phục vụ hành chính công của xã, nơi “thiếu hụt nhân lực nghiêm trọng và áp lực công việc cực cao”. Ngoài Hà Văn Lặng và Phó Chủ tịch xã Cù Thị Thu Hằng, “trái tim” của xã Minh Đài chỉ vỏn vẹn thêm 4 người nữa cùng nhau cày ải. Một tháng rưỡi sau hoạt động, Trung tâm phục vụ hành chính công của xã Minh Đài đã tiếp nhận và xử lý hơn 1.400 hồ sơ thủ tục hành chính. Tức bình quân mỗi cán bộ ở trung tâm phải gánh chừng 250-300 bộ hồ sơ, kể cả khi lãnh đạo xã phải xắn tay vào cùng làm cũng không thể xuể.
“Nếu không có giải pháp tăng cường, điều chỉnh, chắc chắn chúng em không trụ được nữa. Hầu hết anh em đều phải làm ngày làm đêm nhưng cũng không hết việc. Nếu không có biện pháp cải thiện, chắc chắn chất lượng phục vụ người dân cũng sẽ bị ảnh hưởng”, Hà Văn Lặng phân trần.
Kêu ca là vậy, nhưng 3 lần cầm đơn lên phòng Chủ tịch UBND xã và bị ông Nghĩa thuyết phục thì bây giờ Hà Văn Văn Lặng vẫn đang “cày ngày cày đêm” để chạy đua với yêu cầu công việc.
Trừ trường hợp của Lặng, tính ra cả xã Minh Đài mới chỉ có 4 cán bộ xin nghỉ. Ông Nghĩa bảo, đó đều là những trường hợp bất khả kháng, khó đáp ứng được yêu cầu công việc. UBND xã Minh Đài mới hiện có 41 cán bộ. Theo quy định của xã miền núi cứ 16 nghìn dân trở lên sẽ được định biên 32 người và thêm 1.000 dân sẽ được thêm 1 tiêu chuẩn.
Để giải quyết tình trạng “sờ đâu cũng thiếu”, Chủ tịch Nghĩa nảy ra sáng kiến huy động đoàn viên thanh niên tình nguyện, các cháu học sinh tham gia với UBND xã hỗ trợ người dân giải quyết thủ tục hành chính. Cùng với đó là trưng tập đội ngũ cán bộ khuyến nông cơ sở, xã Minh Đài cố gắng cân đối nguồn chi trả để làm sao đội ngũ này tham gia với công tác chuyên môn như là cán bộ ủy ban.
“Cái khó ló cái khôn, bắt buộc phải tìm thêm nguồn, thêm người làm chứ thôi không xuể”, Chủ tịch xã Minh Đài lý giải.
Tinh thần ấy là động lực để Minh Đài vượt qua gian khó. Dẫu khối lượng công việc chồng chất như núi và những vấn đề về cơ chế, con người thì Chủ tịch Nghĩa vẫn tâm sự rất thật rằng, về xã ông thấy hào hứng. Đó không chỉ là cảm giác hào hứng khi hòa mình vào với cuộc cách mạng của cả hệ thống chính trị mà còn vì sức lực, trí tuệ của bản thân rồi đây chắc chắn sẽ góp phần thay đổi Minh Đài.
Càng gần với dân và sát với cơ sở, ông Nghĩa càng thấy, hóa ra từ trước đến nay bao nhiêu căn bệnh của cán bộ như quan liêu, thành tích một phần là vì họ xa dân quá. Về với nhân dân, cán bộ làm được gì, năng lực chuyên môn ra sao, thái độ với dân như thế nào, sẽ phơi bày ra hết.
Và quan trọng nhất là đời sống thực tiễn ở cơ sở giúp chúng ta có thể cảm nhận được niềm vui và sự hài lòng của nhân dân đối với cán bộ. Có những sự hài lòng đôi khi rất nhỏ nhưng là minh chứng rõ ràng của một chủ trương lớn, đúng đắn với tinh thần cốt lõi là phụng sự nhân dân.
Hôm chúng tôi đến đúng vào thời điểm xã Minh Đài chịu ảnh hưởng của bão số 5, trời mưa như trút. Chủ tịch Nghĩa tất bật trở về sau chuyến thị sát tình hình sạt lở trên tuyến đường từ khu Thuận đi sang Vinh Quang. Trong căn phòng nhỏ vỏn vẹn chừng 5-6 m2 mượn lại của Công ty Lâm nghiệp Xuân Đài dành riêng cho Chủ tịch UBND xã, anh em cùng nhau úp mì tôm qua bữa. Đêm xuống dần, mưa gió ngoài kia mỗi lúc lại càng ầm ào, càng thêm sốt ruột. Mùa này xứ Mường lo nhất là lũ quét, sạt lở đất. Điện thoại ông Nghĩa liên tục nhận âm báo của nhóm Zalo có 40 trưởng khu dân cư ở Minh Đài cập nhật tình hình.
Nửa đêm, một cuộc điện thoại từ bên mặt trận gọi sang xin ý kiến Chủ tịch Nghĩa. Tin báo rằng trên địa bàn xã Minh Đài có người vừa mất. Người nhà đi xem thầy bói nghe phán 5 giờ sáng mai lập tức phải mang đi hỏa táng và đề nghị chính quyền giải quyết giúp thủ tục khai tử ngay trong đêm. Lại thêm một cuộc điện thoại nữa, trung tâm hành chính xã lập tức sáng đèn.
“Tinh thần phục vụ nhân dân là xuyên suốt, trước mọi yêu cầu, kiến nghị của người dân, cán bộ xã phải luôn trong tâm thế sẵn sàng, kể cả mưa lũ”, Chủ tịch Nghĩa chỉ đạo.
"Trên này là vậy đấy", ông Nghĩa nói tiếp câu chuyện còn dang dở. Sau 45 ngày chính quyền 2 cấp đi vào hoạt động, chuyện cán bộ Minh Đài làm đêm hay ăn cơm trưa vào lúc giữa chiều hết sức bình thường. Nôm na có thể hiểu là việc dân đang dở thì cán bộ chưa được nghỉ. Kể cả nhiều trường hợp do trình độ nhận thức của người dân miền núi còn hạn chế, hay bức xúc vì chuyện gì đó mà có lời lẽ, thái độ không hay thì cán bộ cũng phải chia sẻ, giải thích tận tình, thấu đáo. Đặc biệt, bước vào công cuộc số hóa thủ tục hành chính mọi thứ còn đang mới mẻ, chuyện cán bộ làm thay dân là hết sức bình thường.
Mạch câu chuyện “về với dân” khiến ông Nghĩa cao hứng, “khoe” về Trung tâm phục vụ hành chính công của xã. Ngày 1/7 - thời điểm xã mới đi vào hoạt động, Chủ tịch UBND tỉnh Phú Thọ Trần Duy Đông đã trực tiếp xuống kiểm tra tình hình. “Trái tim” của xã Minh Đài khi ấy còn là mái nhà sàn lâu năm được cải tạo lại từ trụ sở của xã Văn Luông cũ. Nhìn ánh mắt ái ngại của Chủ tịch tỉnh, lãnh đạo xã Minh Đài mới hứa rằng, trong vòng 2 tuần sẽ biến mái nhà sàn ấy thành chỗ đàng hoàng nhất, nhằm phục vụ nhân dân tốt nhất.
“4 ngày thứ Bảy và Chủ nhật của 2 tuần lễ đó, anh em làm ngày làm đêm. Từ đổ nền, ngăn vách, làm trần đến lắp đặt máy móc… Bây giờ, Trung tâm phục vụ hành chính công của Minh Đài đẹp nhất trong số 6 xã của huyện Tân Sơn cũ”, ông Nghĩa hào hứng.
Làn gió mới “về với dân” từ những Chủ tịch xã như ông Hoàng Anh Nghĩa đang góp phần mạnh mẽ nhằm hiện thực chủ trương gần dân, sát cơ sở ở các xã miền rừng được thành lập từ các huyện miền núi còn nhiều khó khăn của tỉnh Phú Thọ cũ như Tân Sơn, Thanh Sơn…
Thực hiện sắp xếp bộ máy chính quyền địa phương hai cấp, xã mới Võ Miếu, tỉnh Phú Thọ được thành lập trên cơ sở hợp nhất các xã Võ Miếu, Cự Thắng và Địch Quả. Phùng Minh Dũng - một cán bộ còn khá trẻ ở Phòng Nông nghiệp và Môi trường huyện Thanh Sơn cũ được điều động, chỉ định về làm Chủ tịch UBND xã Võ Miếu.
Sức trẻ, nhiệt huyết và chuyên môn vững chắc mảng nông nghiệp và môi trường là những hành trang theo Dũng về xã. Sau tháng đầu tiên mô hình chính quyền địa phương hai cấp đi vào hoạt động, Phùng Minh Dũng là Chủ tịch UBND xã đầu tiên trong số 7 xã huyện Thanh Sơn cũ ký quyết định cho doanh nghiệp thuê đất.
Đó là quyết định về việc cho Công ty cổ phần giải pháp vật liệu xây dựng Toàn Cầu thuê đất và chuyển mục đích sử dụng đất để thực hiện dự án Nhà máy sản xuất vật liệu xây dựng Toàn Cầu tại xã Võ Miếu. Hơn 5.800 m2 đất công trình giao thông, đất trồng cây hàng năm và đất chuyên trồng lúa nước được Chủ tịch xã Võ Miếu ký quyết định cho thuê với thời hạn 49 năm với hình thức Nhà nước cho thuê đất trả tiền hằng năm. Ngay sau khi quyết định được ban hành, các thủ tục về nghĩa vụ tài chính đã được doanh nghiệp thực hiện đầy đủ.
Phùng Minh Dũng phấn khởi: Dù chưa phải là dự án gì lớn lao, nhưng đây có thể xem là dấu mốc quan trọng với Võ Miếu và cộng đồng doanh nghiệp ở trên địa bàn. Nếu như trước đây quyết định cho thuê đất phải qua “nhiều cửa”, trình lên cấp xã, cấp huyện, các sở ngành và đến cuối cùng là thẩm quyền của UBND tỉnh thì bây giờ đã được phân quyền về Chủ tịch UBND xã. Vừa tiết kiệm thời gian, công sức của doanh nghiệp vừa “cởi trói” cho địa phương nhằm phát huy nguồn lực tài nguyên đất đai để phát triển kinh tế xã hội.
Chủ tịch trẻ của xã Võ Miếu còn bảo, dẫu trước mắt cấp xã còn lắm những bộn bề, nhưng những thành quả đầu tiên của mô hình chính quyền địa phương hai cấp đang cho “quả ngọt” từng ngày.
Từ ngày 1/7 đến nay, Trung tâm phục vụ hành chính công xã Võ Miếu đã tiếp nhận 1.241 hồ sơ thuộc các lĩnh vực hộ tịch, địa chính, chính sách xã hội, chứng thực, an sinh xã hội…, trong đó có 1.126 hồ sơ trước hạn, 76 hồ sơ đúng hạn, còn 18 hồ sơ quá hạn do lỗi kỹ thuật hệ thống trong quá trình kiểm tra đường truyền, lỗi phần mềm; chậm có chữ ký số…
Khi cán bộ có chuyên môn về xã, vấn đề giải quyết khiếu nại, tố cáo cũng được xử lý rất hiệu quả. Trong 2 tháng đầu vận hành, UBND xã Võ Miếu không có khiếu kiện đông người, vượt cấp. 18 vụ việc liên quan đến khiếu nại, tố cáo đều được giải quyết thỏa đáng, nhiều công dân sau khi nghe cán bộ giải thích đã vui vẻ rút đơn về.
Tinh thần về với dân, phụng sự nhân dân ấy đang ngày càng rõ và lan tỏa những giá trị minh bạch, hiệu quả. Câu chuyện đẹp ở xã Võ Miếu là một ví dụ điển hình: Ngày 15/8, trong lúc thực hiện nhiệm vụ, anh Nguyễn Hồng Phong, chuyên viên Trung tâm phục vụ hành chính công xã Võ Miếu đã phát hiện một túi ni lông màu đỏ do công dân để quên tại khu vực chờ giải quyết thủ tục hành chính. Sau khi kiểm tra, phát hiện số tiền bên trong lên tới 400 triệu đồng. Lập tức báo cáo sự việc và phối hợp cùng lực lượng chức năng, đến chiều cùng ngày anh Phong đã trao trả đầy đủ số tiền trên cho người bị thất lạc là chị Nguyễn Diễm Hương.
Về với dân bắt đầu từ những hành động đẹp đẽ như vậy. Để tư duy phụng sự nhân dân sẽ ngày càng ăn sâu và lan tỏa trong từng cán bộ và bộ máy chính quyền địa phương hai cấp.
