Bước đột phá từ kỹ thuật đến hiệu quả sản xuất

Ngày 20/9, tại phường Sóc Trăng (TP Cần Thơ), Trung tâm Khuyến nông Quốc gia và Công ty Cổ phần Phân bón Bình Điền tổ chức hội nghị tổng kết Dự án "Xây dựng mô hình canh tác lúa giảm phát thải phục vụ phát triển bền vững vùng nguyên liệu lúa gạo xuất khẩu ĐBSCL" giai đoạn 2024-2025. Sau hai năm, dự án khép lại với những kết quả đáng ghi nhận về kỹ thuật, môi trường và kinh tế, góp phần quan trọng vào tiến trình thực hiện Đề án 1 triệu hecta lúa chất lượng cao, phát thải thấp của Chính phủ.

Theo báo cáo tổng kết, dự án đã triển khai mô hình trên diện tích 600 ha, tại 8 hợp tác xã thuộc các tỉnh thành như: Cần Thơ, Đồng Tháp, An Giang, và Vĩnh Long, với sự tham gia của khoảng 250 hộ nông dân. Điểm nổi bật là toàn bộ diện tích áp dụng đồng bộ gói giải pháp kỹ thuật tiên tiến: gieo sạ thưa bằng cơ giới, quản lý dinh dưỡng cân đối, tưới ngập khô xen kẽ (AWD), quản lý dịch hại tổng hợp (IPM) và thu gom xử lý rơm rạ bằng máy.

Kết quả cho thấy, nông dân giảm lượng giống từ 120-150 kg/ha xuống còn 70 kg/ha, tiết kiệm hơn 1 triệu đồng/ha chi phí đầu vào. Lượng phân bón, đặc biệt là phân đạm, cũng giảm trên 40 kg/ha, đồng thời giảm từ 15-20% số lần phun thuốc BVTV. Nhờ vậy, chi phí sản xuất bình quân giảm 3,6 triệu đồng/ha, lợi nhuận tăng thêm khoảng 6,2 triệu đồng/ha so với canh tác đại trà.

Đáng chú ý, năng suất lúa vẫn ổn định, thậm chí cao hơn đối chứng. Vụ đông xuân 2024-2025 đạt 8,14 tấn/ha, vụ hè thu 2025 đạt 6,84 tấn/ha, đều vượt mục tiêu ≥ 6,2 tấn/ha. Qua thực tế triển khai mô hình đã chứng minh hiệu quả rõ rệt.

Giảm phát thải, tăng giá trị 

Dự án còn khẳng định giá trị môi trường, giảm phát thải khí nhà kính. Kết quả đo đạc, báo cáo và xác nhận (MRV) cho thấy, tại HTX Thanh Xuân (An Giang), phát thải giảm từ mức cơ sở 23,03 tấn CO2 tương đương/ha xuống còn 5,93 tấn CO2 tương đương/ha, tức giảm 48,38%. Đây là bằng chứng khoa học khẳng định hiệu quả của các biện pháp như tưới ngập khô xen kẽ, quản lý rơm rạ tuần hoàn và sử dụng phân bón hiệu quả.

Ông Hồ Thế Huy, Phó giám đốc Marketing Công ty Cổ phần Phân bón Bình Điền, đồng thời là Chủ nhiệm dự án, nhận định: Bình Điền ghi dấu với Dự án canh tác lúa giảm phát thải, từ đó đã giúp nông dân đổi mới tư duy canh tác, thu nhập tăng gần 20% so với sản xuất đại trà.

Đây là kết quả được Công ty Cổ phần Phân bón Bình Điền công bố tại Hội nghị tổng kết dự án Khuyến nông Trung ương "Xây dựng mô hình canh tác lúa giảm phát thải phục vụ phát triển bền vững vùng nguyên liệu lúa gạo xuất khẩu của ĐBSCL" với nhiều hạng mục vượt xa so với mục tiêu của dự án đề ra. ​Qua hai năm triển khai trên 600 ha với 250 hộ tham gia mô hình tại 5 tỉnh, dự án đã chứng minh tính hiệu quả vượt trội của mô hình sản xuất lúa bền vững: năng suất cao, chi phí thấp, phát thải giảm mạnh. Kết quả đã cho năng suất trung bình 2 vụ đạt 7,49 tấn/ha, tăng hơn sản xuất đại trà 0,33 tấn/ha. ​Chi phí sản xuất chỉ còn 23,39 triệu đồng/ha, giảm 3,6 triệu đồng so với sản xuất đại trà. Lợi nhuận bình quân 2 vụ, đạt 31,96 triệu đồng/ha, tăng thêm 6,21 triệu đồng/ha so với sản xuất đại trà ​và 100% rơm rạ được thu gom bằng cơ giới, chấm dứt tình trạng đốt đồng.

Số lần rút nước được cải thiện, một số mô hình ghi nhận đã giảm phát thải gần 12 tấn CO2/ha. Hình thành 6 mô hình liên kết HTX và doanh nghiệp, mở rộng chuỗi giá trị và nâng giá bán lúa của nông dân.

Ở góc độ triển khai tại địa phương, ông Mai Nam, Phó giám đốc Trung tâm Khuyến nông và Dịch vụ nông nghiệp TP Cần Thơ, chia sẻ: Qua 2 năm triển khai dự án đã giúp nông dân Cần Thơ tiếp cận nhiều quy trình sản xuất tiên tiến, giảm phát thải nhưng vẫn đảm bảo năng suất. Tại Cần Thơ, mô hình được bà con hưởng ứng tích cực, nhiều hộ chủ động áp dụng rộng ra ngoài phạm vi dự án. 

Tại An Giang, ông Lê Văn Dũng, Phó giám đốc Trung tâm Khuyến nông tỉnh, nhấn mạnh: “Chúng tôi sẽ phối hợp nhân rộng mô hình tại các HTX trong tỉnh, gắn với liên kết doanh nghiệp bao tiêu sản phẩm, để nông dân yên tâm sản xuất”.

Bà Huỳnh Kim Định, Phó Giám đốc Trung tâm Khuyến nông Quốc gia đánh giá, Kết quả đạt được không chỉ dừng lại ở 600 ha mô hình mà quan trọng hơn là tính lan tỏa. Nhiều nông dân bên ngoài mô hình đã học hỏi, tự áp dụng và cho thấy hiệu quả rõ rệt.

“Chúng tôi khuyến nghị nhân rộng diện tích, đồng thời tăng cường đào tạo, xây dựng liên kết chuỗi và ứng dụng công nghệ số để quản lý phát thải. Đây là con đường bền vững của lúa gạo Việt Nam”, bà Huỳnh Kim Định nhấn mạnh.

Bà Huỳnh Kim Định cho biết thêm, sự thành công của mô hình góp phần tạo dựng hình ảnh hạt gạo Việt Nam gắn với trách nhiệm môi trường, nâng cao uy tín trên thị trường toàn cầu. Đây là lợi thế lớn trong bối cảnh các thị trường xuất khẩu gạo ngày càng đặt ra tiêu chuẩn khắt khe về phát thải, an toàn và bền vững.

Hội nghị tổng kết dự án “Xây dựng mô hình canh tác lúa giảm phát thải phục vụ phát triển bền vững vùng nguyên liệu lúa gạo xuất khẩu của ĐBSCL” đã khẳng định các mô hình được trồng lúa ở ĐBSCL không chỉ đem lại hiệu quả kinh tế cho nông dân, mà còn góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển nông nghiệp xanh, thích ứng biến đổi khí hậu, đồng thời đáp ứng yêu cầu của thị trường xuất khẩu.