Vườn nổi: Giải pháp nông nghiệp mùa lũ

Thưa quý vị, trong bối cảnh nhiều vùng canh tác trên thế giới đang chịu ảnh hưởng nặng nề bởi lũ lụt và ngập úng, một giải pháp truyền thống nhưng đầy sáng tạo đang được hồi sinh và nhân rộng, đó là vườn nổi, mô hình canh tác đặc biệt có nguồn gốc từ Bangladesh.

Tại các khu vực thường xuyên bị ngập ở Bangladesh, người dân nơi đây đã sáng tạo ra cách trồng rau trên mặt nước bằng việc kết bè từ bèo tây, tre, rơm rạ và phân chuồng thành từng luống, tương tự như những bè. Bè nổi này không cần đất, không cần máy móc hay năng lượng, nhưng vẫn giúp duy trì sản xuất trong suốt mùa mưa kéo dài. Đây là một hình thức canh tác dựa hoàn toàn vào vật liệu tự nhiên và tri thức bản địa, được xem là sự thích nghi thông minh với điều kiện khí hậu bất lợi.

Ưu điểm nổi bật của vườn nổi nằm ở sự linh hoạt, chi phí thấp và tính thân thiện với môi trường. Bè nổi có thể trôi theo mực nước, không bị ảnh hưởng bởi lũ, lại dễ phân hủy sau khi sử dụng. Khác với các hình thức nông nghiệp hiện đại như thủy canh hay nhà kính, vốn đòi hỏi đầu tư lớn, điện năng, vật liệu công nghiệp, vườn nổi tận dụng được những gì sẵn có tại địa phương. Đặc biệt, bèo tây, vốn là loài thực vật bị xem là gây hại, lại trở thành nguyên liệu chính, góp phần làm sạch môi trường nước trong mô hình này.

Tạo vườn nổi cũng cho phép người dân trồng nhiều loại rau ăn lá, củ, quả có thời gian sinh trưởng ngắn, phù hợp với quy mô nhỏ lẻ và điều kiện không ổn định. Như vậy, những hộ dân không có đất hoặc bị mất đất canh tác do thiên tai có thể chủ động tạo ra bè nổi để tự cung cấp thực phẩm hoặc bán ra chợ, cải thiện thu nhập.

Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên Hợp Quốc, FAO cũng đã công nhận đây là một trong những mô hình nông nghiệp thích ứng khí hậu hiệu quả nhất. Ngoài việc giúp đảm bảo an ninh lương thực trong mùa ngập, vườn nổi còn góp phần phục hồi sinh kế cho người nghèo, giảm lệ thuộc vào hóa chất nông nghiệp và giữ gìn sự đa dạng sinh học. Mô hình này cũng đã được đưa vào danh sách Di sản Nông nghiệp Thế giới.

Tại Đông Nam Á

một số nước như Myanmar, Campuchia và Việt Nam ta cũng đã bắt đầu thử nghiệm mô hình này ở quy mô nhỏ. Đáng chú ý, tại TP.HCM, chính quyền thành phố đang xem xét xây dựng các "đảo vườn nổi" trên sông Sài Gòn để tạo mảng xanh, tăng khả năng điều hòa vi khí hậu và cải thiện chất lượng nước. Theo các chuyên gia môi trường, nếu được quy hoạch phù hợp, các đảo vườn này sẽ không  ảnh hưởng đến dòng chảy của sông, mà còn có thể trở thành không gian sinh thái độc đáo trong đô thị.

Thưa quý vị, vườn nổi, một sáng kiến nông nghiệp của người dân vùng ngập lụt, đang dần trở thành mô hình gợi mở cho một tương lai nông nghiệp bền vững, thích ứng và hài hòa với thiên nhiên. Với chi phí thấp, dễ nhân rộng, thân thiện với môi trường và phù hợp với nhiều điều kiện địa lý, mô hình này xứng đáng được quan tâm và phát triển rộng rãi hơn nữa.