Chuyển đổi cơ cấu cây trồng là một trong những chiến lược dài hơi tỉnh Hà Tĩnh yêu cầu ngành Nông nghiệp và Môi trường tập trung thực hiện nhằm xanh hóa những diện tích đất trồng rừng sản xuất, trồng cây lâu năm, cây màu kém hiệu quả. Qua đó, tỉnh hướng tới xây dựng nền nông nghiệp hữu cơ, đem lại thu nhập cao cho người sản xuất, bảo vệ đất đai, môi trường.
Trên cơ sở định hướng từ các Nghị quyết, chính sách của Tỉnh ủy, UBND tỉnh Hà Tĩnh, tháng 4/2024, Công ty Cổ phần Thực phẩm xuất khẩu Đồng Giao (DOVECO), Ninh Bình đồng loạt liên kết Công ty Cổ phần Chăn nuôi Bình Hà, Tổ hợp tác sản xuất dứa Ngân Hà, 2 hộ dân ở xã Kỳ Hoa đặt những hom dứa đầu tiên xuống diện tích đất đồi bỏ hoang nhằm thực hiện lời hứa đưa cây trồng mới có giá trị kinh tế cao giúp người dân Hà Tĩnh làm giàu trên chính đồng đất quê hương.
Tiên phong tham gia “cuộc cách mạng” chuyển đổi cây trồng này là anh Trần Văn Cường, ở xã Kỳ Hoa. Tháng 4/2024, anh Cường đã thuê 5 ha đất đồi tại thôn Tấn Sơn và ký kết trồng dứa thương phẩm với DOVECO. Nhận thấy tiềm năng, đến tháng 3/2025, anh tiếp tục liên kết với Viện Khoa học kỹ thuật Nông nghiệp Bắc Trung Bộ trồng thêm 3 ha giống dứa MD2.
Quá trình liên kết, cán bộ kỹ thuật DOVECO trực tiếp, thường trực “cầm tay chỉ việc” từ khâu làm đất, chọn giống đến chăm sóc cho người dân nên sau 18 tháng, 8 ha dứa của gia đình anh Cường bắt đầu cho thu hoạch. Dự kiến năng suất vụ đầu tiên đạt hơn 40 tấn/ha, mang lại lợi nhuận trên 160 triệu đồng mỗi ha.
Anh Cường phấn khởi chia sẻ: “Trước đây, trồng keo hay sắn trên đất đồi Kỳ Hoa hiệu quả kinh tế rất thấp, lại bấp bênh theo giá thị trường. Khi chuyển sang trồng dứa liên kết, chúng tôi được hỗ trợ về giống, kỹ thuật, và quan trọng nhất doanh nghiệp ký hợp đồng bao tiêu sản phẩm với giá ổn định nên không còn lo lắng về đầu ra. Nhờ vậy, nông dân yên tâm đầu tư, mạnh dạn mở rộng diện tích”.
Cùng ký hợp đồng liên kết với DOVECO vào tháng 4/2024, song nắng hạn gay gắt buộc Tổ hợp tác sản xuất dứa Ngân Hà - do ông Trương Xuân Hà làm tổ trưởng, phải xuống giống chậm hơn so với các hộ dân ở xã Kỳ Hoa. Tuy nhiên, giữa “chảo lửa”, những hom dứa 18 hộ dân trồng trên 10 ha ở xã Cẩm Quan và 8,5 ha ở xã Kỳ Hoa vẫn đâm chồi, nảy lộc, phát triển đồng đều.
Vị tổ trưởng Tổ hợp tác gần như ngày nào cũng cùng với cán bộ kỹ thuật DOVECO và công nhân thời vụ bám đồng để theo dõi tính thích nghi, tốc độ phát triển của cây dứa Cayen, dứa Queen, đúc rút kinh nghiệm để cây trồng này bám rễ bền vững trên đất Cẩm Quan, Kỳ Hoa.
“Cây trồng mới, xuống giống trên đất cằn, nắng đến 40-41 độ C nên giai đoạn đầu thực sự chúng tôi rất bỡ ngỡ. Nhưng nghĩ bụng phải có gan làm mới mong thành công nên người này động viên người kia, cứ thế cặm cụi làm. Qua thời gian, chúng tôi phủ rạ giữ ẩm cho đất, phủ nilon chống rét vào mùa đông, cấp thêm dinh dưỡng cho cây trồng theo kỹ thuật DOVECO hướng dẫn. Đến nay, có thể khẳng định, cây dứa đã tạo nên một bước ngoặt lịch sử cho ngành nông nghiệp địa phương và cho chính người nông dân”, ông Trương Xuân Hà phấn khởi chia sẻ.
Ông cho biết, dự kiến giữa tháng 12 này, khoảng 30% diện tích dứa của tổ hợp tác bắt đầu thu hoạch, năng suất ước đạt bình quân 40 tấn/ha, tổng sản lượng hơn 400 tấn. Theo tính toán, mỗi ha đầu tư khoảng 130 triệu đồng/ha tiền mua giống, xử lý đất, bón phân, thuê nhân công, bán với giá doanh nghiệp cam kết, mỗi ha thu lợi nhuận trên dưới 150 triệu đồng/ha, cao gấp nhiều lần so với trồng keo, sắn.
Chúng tôi còn nhớ như in, chiều tối ngày 25/8 và ngày 28/9/2025, hai cơn bão số 5 và số 10 chỉ cách nhau hơn một tháng. Sức gió giật cấp 12, 13 và 14, 15 quần thảo hàng chục giờ đồng hồ trên đất liền đã cuốn phăng nhiều công trình kiên cố, cây cối nơi bão đi qua. Đặc biệt, hàng chục nghìn ha keo tràm sắp thu hoạch có, mới trồng một vài năm có của người dân các huyện ven biển cũ như: Cẩm Xuyên, Kỳ Anh, Nghi Xuân, Can Lộc, Thạch Hà cho đến huyện miền núi Vũ Quang, Hương Khê, Hương Sơn… gãy la liệt, thiệt hại hết sức nặng nề.
“Từ trước đến nay, keo tràm là cây trồng lựa chọn số một của người dân vùng đồi núi Hà Tĩnh. Thế nhưng, sau 2 cơn bão Kajiki và Bualoi thì loài cây này không thể chống chọi. Tất cả đều đổ ngã, gãy ngan ngác, không thể phục hồi. Riêng cây dứa lại vững vàng trước gió bão và chống chịu hạn cũng rất tốt”, ông Hồ Huy Thành, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Hà Tĩnh nhấn mạnh về tính thích nghi, chống chịu của cây dứa tại cuộc họp triển khai kế hoạch sản xuất ngành Nông nghiệp và Môi trường năm 2026.
Giai đoạn đảm nhiệm chức vụ Bí thư Huyện ủy Kỳ Anh cũ, ông Hồ Huy Thành là một trong những người trực tiếp tham gia chỉ đạo, theo dõi hành trình đưa cây dứa về phát triển trên mảnh đất xã Kỳ Hoa. Vì vậy, ông hiểu hơn ai hết ý nghĩa của việc du nhập được một loài cây trồng mới, đáp ứng các tiêu chí từ khép kín quy trình sản xuất đến bao tiêu sản phẩm, chế biến, đem đi xuất khẩu; đồng thời, cải tạo đất, bảo vệ môi trường bền vững. Do vậy, không có lý do gì Hà Tĩnh không tiếp tục đồng hành với DOVECO để mở rộng diện tích.
“Tất nhiên, đây mới là vụ sản xuất đầu tiên, sẽ cần phải theo dõi, đánh giá toàn diện trong các vụ sản xuất tới. Chúng tôi mong muốn DOVECO tiếp tục liên kết người dân có nhu cầu, ký kết hợp đồng sản xuất, bao tiêu chặt chẽ để đảm bảo đôi bên cùng có lợi. Hà Tĩnh sẽ đồng hành với doanh nghiệp để đưa cây dứa phát triển bền vững”, Phó Chủ tịch tỉnh Hà Tĩnh nhấn mạnh.
Đang mừng như “mở cờ trong bụng”, bà Nguyễn Thị Nguyệt, xã Kỳ Hoa tay mân mê những quả dứa chuẩn bị thu hoạch bảo: “Nếu năm ngoái không chuyển đổi keo, sắn sang trồng dứa chắc bây giờ tôi đang khóc ròng trước rừng keo bị bão đánh gãy ngang như các hộ dân khác trong vùng”.
Đầu năm 2024, gia đình bà Nguyễn Thị Nguyệt liên kết DOVECO chuyển đổi hơn 3 ha đất đồi tại thôn Tấn Sơn sang trồng dứa. Nhờ có hợp đồng liên kết và sự hướng dẫn sát sao của công ty, bà Nguyệt nhanh chóng nắm bắt được kỹ thuật. Vừa qua, 1 ha đã cho thu hoạch với năng suất đạt trên 35 tấn, 2 ha chuẩn bị cho thu hoạch đại trà. Tất cả được DOVECO thu mua với giá cao hơn giá ký trong hợp đồng cam kết 30% (6.000 đồng/kg), như vậy mỗi ha tính bình quân thu về hơn 200 triệu đồng/năm. Ngoài ra, bà con còn bán chồi giống, mỗi năm thu thêm khoảng hơn 100 triệu đồng.
“Chưa bao giờ tôi thấy một loại cây trồng nào lại phù hợp với vùng đất đồi khô cằn của Kỳ Hoa như cây dứa. Thu nhập từ cây trồng này cao gấp nhiều lần so với keo tràm, sản xuất cũng khỏe hơn keo tràm. Tôi đang tiếp tục làm đất, đặt mục tiêu mở rộng diện tích trồng dứa lên 8 ha trong thời gian tới để nâng cao thu nhập cho gia đình”, bà Nguyệt chia sẻ định hướng sắp tới.
Về phía địa phương, ông Dương Tri, Phó Chủ tịch UBND xã Kỳ Hoa khẳng định, chính quyền xã rất đồng tình và ủng hộ mô hình trồng dứa liên kết với DOVECO. Quá trình theo dõi nhận thấy đây là hướng đi đúng đắn, giúp bà con chuyển đổi cơ cấu cây trồng một cách bền vững, giải quyết được vấn đề đầu ra ổn định. Hiện nay, Kỳ Hoa đang tích cực tuyên truyền, vận động, tạo điều kiện để người dân tiếp tục mở rộng diện tích, mục tiêu là phát triển dứa thành cây trồng chủ lực, giúp xóa đói giảm nghèo, làm giàu trên chính mảnh đất quê hương.
Sau thành công bước đầu tại xã Kỳ Hoa, Cẩm Quan, Thượng Đức, Vũ Quang… làn sóng đặt vấn đề liên kết DOVECO mở rộng diện tích trồng dứa trên địa bàn Hà Tĩnh của các xã ngày càng nhiều. Trong đó, xã Cẩm Hưng là một điển hình. Địa phương này có hơn 7.000 ha đất rừng, trong đó rừng sản xuất xung quanh 2.000 ha. Từ bao đời nay, bà con vốn gắn bó với cây keo tràm nhưng việc “bóc lột” đất đai khi trồng keo khiến môi trường đất, nước bị ảnh hưởng nặng nề, hiệu quả kinh tế thấp, thậm chí còn thua lỗ khi gặp gió bão.
Trong quá trình tham gia phát triển cây dứa tại xã Cẩm Quan khi đang đương nhiệm Phó Chủ tịch UBND huyện Cẩm Xuyên cũ, ông Lê Ngọc Hà - nay là Chủ tịch UBND xã Cẩm Quan đánh giá rất cao tính thích nghi, hiệu quả kinh tế của cây dứa. Và quan trọng nhất là lời hứa xây dựng nhà máy chế biến trên đất Hà Tĩnh của DOVECO khi đạt diện tích từ 2.000 ha trở lên. Nếu thực hiện được mục tiêu này, cơ hội để người dân vùng đồi núi Hà Tĩnh làm giàu bằng cây trồng mới sẽ rất khả thi.
“Qua rà soát, toàn xã Cẩm Hưng có khoảng 1.000 ha có thể trồng dứa. Vừa qua chúng tôi đã mời DOVECO vào làm việc với người dân, trước mắt có 20 hộ đăng ký tham gia với diện tích 20 ha. Phía địa phương đang tích cực rà soát quy hoạch, xây dựng chính sách hỗ trợ nông dân mua máy cày, phân bón, nilon để phát triển cây trồng này. Mục tiêu là biến cây dứa thành sản phẩm chủ lực, không làm manh mún”, ông Lê Ngọc Hà chia sẻ.
Trên hành trình thực hiện lời hứa với Hà Tĩnh, ông Phạm Ngọc Thành - Phó Tổng Giám đốc DOVECO, người trực tiếp phụ trách dự án ở Hà Tĩnh khẳng định một lần nữa, cây dứa không chỉ chịu được nắng hạn, gió bão mà còn ít phải phòng trừ sâu bệnh, từ đó bảo vệ môi trường đất đai, không khí, sức khỏe cho người sản xuất.
Xét về hiệu quả kinh tế, kết quả thu hoạch vụ đầu tiên ước đạt 35-45 tấn/ha. Riêng tại các xã của huyện Kỳ Anh cũ, từ nay đến cuối năm 2025 dự kiến thu khoảng 1.000 tấn. Đầu năm 2026, tại Kỳ Anh thu hoạch khoảng 4.000 tấn; huyện Cẩm Xuyên cũ thu hơn 6.000 tấn. Với giá thu mua tối thiểu 7.000đ/kg, giá hiện tại 10.000đ/kg, ước mỗi ha dứa nông dân có thể thu về trên dưới 450 triệu đồng/ha, chưa kể doanh thu từ việc bán chồi giống, làm công giai đoạn chăm sóc.
“Theo kế hoạch, từ nay đến hết năm diện tích DOVECO tự đầu tư sản xuất phấn đấu mở rộng khoảng 500 ha, còn liên kết bà con, nỗ lực năm 2026 mở rộng thêm khoảng 1.000-2.000 ha”, ông Phạm Ngọc Thành cho hay.
Phó Tổng Giám đốc DOVECO tiếp tục khẳng định, khi diện tích trồng dứa trên địa bàn đạt từ 2.000 ha, doanh nghiệp sẽ xây dựng nhà máy chế biến trên đất Hà Tĩnh. Tuy nhiên, do dứa là cây trồng mới, thời gian trồng đến khi thu hoạch khoảng 18 tháng, khiến không ít bà con băn khoăn, bỡ ngỡ. Điều này cần sự đồng hành của chính quyền các cấp trong việc tuyên truyền để người dân mạnh dạn chuyển đổi.
Chúng tôi cũng mong muốn, từ năm 2026, Hà Tĩnh nghiên cứu, có chính sách kích cầu người dân trồng dứa, có thể hỗ trợ một phần giống, màng nilon, cải tạo đất… Phía công ty cam kết đồng hành với bà con chuyển giao kỹ thuật, cấp giống đảm bảo, thu mua 100% sản phẩm bà con sản xuất ra theo hợp đồng cam kết.
Mùa dứa ngọt đầu tiên trên những cánh đồng hoang ở Hà Tĩnh đang dần về đích. Với sự can trường của những người tiên phong, sự hỗ trợ kỹ thuật từ doanh nghiệp và sự đồng hành của chính quyền, tin rằng cây dứa Đồng Giao không chỉ dừng lại ở 250 ha mà sẽ trở thành động lực kinh tế mới, mang lại cơ hội làm giàu chính đáng cho nông dân vùng đất từng được ví “chó ăn đá gà ăn sỏi”.
Hiện, toàn tỉnh Hà Tĩnh đã có gần 250 ha dứa liên kết được trồng tập trung ở các xã như: Kỳ Hoa, Kỳ Văn, Kỳ Lạc, Cẩm Xuyên, Vũ Quang, Thượng Đức, Mai Hoa, Hương Xuân... Nhìn chung, các diện tích dứa đều sinh trưởng, phát triển tốt, tạo cảnh quan xanh mát cho vùng đồi gò và hứa hẹn mang về nguồn thu cao cho bà con. Một số diện tích đã cho thu hoạch từ tháng 8/2025 và sẽ bước vào vụ thu hoạch đại trà từ tháng 12 trở đi, kéo dài đến năm 2026.
