‘Sổ đen’ ô nhiễm

Bãi rác Đông Vinh, phường Hưng Đông (TP Vinh, tỉnh Nghệ An) nguyên là bãi rác tự phát được hình thành từ những năm 70 của thế kỷ trước, sau đó được quy hoạch thành bãi đổ rác thải của TP Vinh. Đến cuối năm 2011, do lượng rác quá tải và gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng nên tỉnh Nghệ An đã ra quyết định đóng cửa bãi rác này.

Từ đó, toàn bộ lượng rác thải phát sinh hàng ngày ở TP Vinh được vận chuyển ra chôn lấp tại Khu liên hợp xử lý chất thải rắn Nghi Yên, huyện Nghi Lộc cách bãi rác này khoảng 20 km. Tất cả lượng rác thải tồn đọng chưa được xử lý tại bãi rác Đông Vinh thời điểm đó lên tới hàng vài trăm nghìn tấn.

Trong một diễn biến khác, vào thời điểm đó, song song với việc đổ rác thải ở bãi rác Đông Vinh, năm 2003, UBND tỉnh Nghệ An đã chấp thuận chủ trương triển khai dự án nhà máy xử lý rác thải Seraphin của Công ty Cổ phần Công nghệ môi trường xanh Seraphin (gọi tắt là Công ty Seraphin) trên diện tích đất được tỉnh Nghệ An cho thuê là hơn 3 ha, thời hạn thuê từ năm 2004 đến năm 2024. Công suất xử lý theo thiết kế dự án là xử lý 200 tấn rác/ngày, đêm. Vào thời điểm bấy giờ, công nghệ xử lý rác này được đánh giá là thân thiện với môi trường, có thể biến rác thải thành phân vi sinh.

Tháng 5/2005, nhà máy xử lý rác thải Seraphin đi vào hoạt động, xử lý cả rác tươi (rác thải sinh hoạt phát sinh hàng ngày) và rác khô (chôn lấp tại bãi rác). Tuy nhiên, sau một thời gian hoạt động, do nhà máy xuống cấp, hoạt động gây ô nhiễm môi trường nên đến tháng 1/2014, UBND tỉnh Nghệ An đã yêu cầu nhà máy xử lý rác thải Seraphin chấm dứt hoạt động.

Sau khi dừng hoạt động, công ty này tiến hành tháo dỡ nhà xưởng, để lại khu vực nhà máy với khoảng 84.000 tấn rác thải tồn đọng chưa xử lý, gồm 30.000 tấn gạch đá, cát, sỏi, thủy tinh, mảnh sành...; 20.000 tấn mùn hữu cơ đã phân loại; 34.000 tấn rác đã phân loại chờ đốt.

Như vậy, theo tính toán, sau khi Dự án Nhà máy xử lý rác thải Seraphin bị dừng hoạt động, lượng rác của dự án này còn tồn đọng khoảng 84.000 tấn; cộng với lượng rác thải ở khu vực bãi rác Đông Vinh cạnh đó đã đóng cửa từ 2011 là khoảng trên 200 nghìn tấn.

Với lượng rác thải lớn này, bãi rác Đông Vinh trở thành địa chỉ gây ô nhiễm môi trường, ảnh hưởng lớn đến sức khỏe, sinh hoạt và sản xuất của người dân địa phương. Khi đó, bãi rác Đông Vinh được liệt kê vào "sổ đen" ô nhiễm môi trường trên địa bàn tỉnh Nghệ An bằng Quyết định 2053/QĐ-UBND ngày 14/5/2014 của UBND tỉnh này. Theo báo cáo từ Chi cục Bảo vệ môi trường tỉnh Nghệ An, cho đến nay, do chưa xử lý hoàn thành việc xử lý nên bãi rác này vẫn đang là một trong những cơ sở gây ô nhiễm môi trường chưa được đưa ra khỏi danh sách.

Công tác xử lý ‘trầy trật’

Trước tình hình đó, ngày 29/10/2016, UBND tỉnh Nghệ An ban hành Quyết định số 5288/QĐ-UBND về việc phê duyệt dự án đầu tư xử lý triệt để ô nhiễm môi trường tại bãi rác Đông Vinh. Dự án được giao cho UBND TP Vinh triển khai thực hiện.

Sau khi có kết quả lựa chọn nhà thầu dự án, Ban quản lý dự án Đầu tư và Xây dựng TP. Vinh (Chủ đầu tư) và Công ty cổ phần Đại Trường Nguyên (Nhà thầu) đã ký Hợp đồng thi công xây dựng số 20/2017/HĐ-XD ngày 31/7/2017 về việc thi công xây dựng gói thầu số 2 “Toàn bộ phần xây dựng công trình (bao gồm cả vận chuyển rác thải) và chi phí hạng mục chung thuộc công trình: Xử lý triệt để ô nhiễm môi trường tại bãi rác Đông Vinh”. Giá gói hợp đồng gần 17 tỷ đồng. Công trình khởi công ngày 2/8/2017, dự kiến hoàn thành vào ngày 2/2/2018. Sau khi dự án này được thực hiện, khối lượng rác được vận chuyển đi ra chôn lấp tại Khu Liên hợp xử lý chất thải rắn Nghi Yên khoảng 100 nghìn tấn.

Với khối lượng rác được vận chuyển mới đạt khoảng 100 nghìn tấn nên mục tiêu ‘xử lý triệt để’ ô nhiễm môi trường như kỳ vọng của dự án là chưa hoàn thành. Phần rác thải còn lại của bãi rác Đông Vinh (vị trí sát với Nhà máy xử lý rác thải Seraphin) là khoảng trên 100 nghìn m3 nhưng khi lập dự án lại không được đưa vào để xử lý. Đó là chưa kể khoảng 84 nghìn tấn rác thải tồn đọng của dự án Nhà máy xử lý rác thải Seraphin nằm ngay liền kề.

Trước tình hình đó, cuối tháng 12/2021, UBND TP. Vinh tiếp tục có Quyết định phê duyệt chủ trương đầu tư để thực hiện xử lý ô nhiễm môi trường tại bãi rác Đông Vinh (phần còn lại). Đến tháng 10/2024, dự án chọn được nhà thầu là Công ty CP Môi trường và Công trình đô thị Nghệ An, giá gói thầu là hơn 13,6 tỷ đồng. Thời gian thực hiện dự án là 180 ngày.

Sau khi trúng thầu, cuối tháng 1/2025, nhà thầu đã bắt đầu tiến hành thi công theo hợp đồng, dự kiến đến ngày 30/4/2025 sẽ hoàn thành. Tuy nhiên, sau đó dự án bị chậm tiến độ và nhà thầu đã xin gia hạn thực hiện đến ngày 30/6/2025.

Có mặt tại hiện trường dự án nêu trên, phóng viên ghi nhận 1 máy xúc đang thực hiện đào gom rác, các xe tải lần lượt vào chở để vận chuyển ra chôn lấp tại Khu liên hợp xử lý chất thải rắn Nghi Yên. Tuy nhiên, hiện nay lượng rác thải vẫn còn tại hiện trường hàng chục nghìn tấn.

Trao đổi với phóng viên, ông Phú Văn Phượng, Giám đốc Công ty CP Môi trường và Công trình đô thị Nghệ An, cho biết: “Do thời tiết không thuận lợi nên công tác thi công có chậm hơn so với hợp đồng. Chúng tôi mới xin gia hạn đến cuối tháng 6/2025. Hiện, chúng tôi đang mua thêm xe và huy động thêm máy móc để đẩy nhanh tiến độ. Nếu thời tiết thuận lợi thì dự kiến sẽ hoàn thành trước 16/6 này”.

Cũng theo ông Phượng, đố với phần rác thải còn tồn đọng khoảng 84 nghìn tấn của Công ty Seraphin, Công ty Seraphin đã bỏ kinh phí hơn 4 tỷ đồng để thuê Công ty CP Môi trường và Công trình đô thị Nghệ An thực hiện thi công, xử lý và hiện tại phần này cơ bản đã hoàn thành.

Bãi rác Đông Vinh vốn là địa chỉ gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng, kéo dài mà tại các cuộc tiếp xúc cử tri, người dân xã Hưng Đông đều kiến nghị các bên liên quan sớm xử lý. Trước tình trạng này, nhà thầu thi công và các bên liên quan cần đẩy nhanh tiến độ, sớm hoàn thành công tác xử lý ô nhiễm để trả lại môi trường trong lành cho người dân.