Từ hạt Robusta đến niềm tự tôn Việt trên bản đồ cà phê thế giới

Theo báo cáo của Tổ chức Cà phê Quốc tế (ICO), châu Âu hiện là thị trường tiêu thụ cà phê lớn nhất thế giới, chiếm khoảng 30,4% tổng lượng tiêu thụ toàn cầu, tương đương hơn 3,2 triệu tấn cà phê mỗi năm. Cà phê là thức uống phổ biến nhất trong đời sống hàng ngày của người dân châu Âu với mức tiêu thụ bình quân gần 6 kg/người/năm.

Chỉ riêng trong năm 2023, Liên minh châu Âu đã nhập khẩu khoảng 652.000 tấn cà phê từ Việt Nam, trị giá 1,66 tỷ USD, giúp Việt Nam trở thành nhà cung cấp lớn thứ hai cho khu vực này. Con số ấy cho thấy vị thế đáng nể của Việt Nam trong chuỗi cung ứng toàn cầu nhưng cũng đặt ra thách thức: làm sao để cà phê Việt Nam mang dấu ấn riêng về chất lượng và bản sắc.

Theo Bộ NN-PTNT (nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường), năm 2024, xuất khẩu cà phê cả nước đạt 1,32 triệu tấn, với kim ngạch 5,48 tỷ USD. Không chỉ dừng lại ở thế mạnh truyền thống Robusta, ngành cà phê Việt Nam đang dịch chuyển mạnh mẽ sang hướng chế biến sâu, phát triển sản phẩm đặc sản và cà phê bền vững, nhằm đáp ứng xu hướng tiêu dùng cao cấp tại châu Âu. Cùng với các hiệp định thương mại như EVFTA giúp giảm thuế và mở cửa thị trường, đây là cơ hội vàng để cà phê Việt khẳng định thương hiệu trên bản đồ cà phê thế giới.

Chia sẻ với Báo Nông nghiệp và Môi trường, ông Giuseppe Vaccarini, Chủ tịch Hiệp hội Thử nếm chuyên nghiệp Ý (ASPI), chuyên gia quốc tế giàu kinh nghiệm trong lĩnh vực thử nếm cà phê, rượu vang và ẩm thực, khẳng định: “Một ly cà phê ngon phải sạch, không lỗi nốt hương, hương vị rõ ràng và mức độ rang phù hợp, tuyệt đối không cháy khét.”

Theo ông, điều làm nên giá trị thật sự của cà phê không chỉ nằm ở sản lượng mà nằm ở sự tinh tế trong từng giai đoạn sản xuất từ cách trồng, thu hái, lên men, oxy hóa đến kết cấu của hạt cà phê.

Ông Giuseppe Vaccarini cho rằng Việt Nam hoàn toàn có đủ nền tảng để vươn lên trở thành biểu tượng cà phê của thế giới nếu biết tận dụng lợi thế riêng và học hỏi kinh nghiệm quốc tế. Cà phê Robusta của Việt Nam vốn có cấu trúc hạt đặc, vị mạnh và hậu sâu, nếu được nghiên cứu kỹ quy trình chế biến và điều chỉnh kỹ thuật rang, có thể tạo ra bản sắc hương vị riêng, không thể trộn lẫn.

“Điều quan trọng là phải đi từ gốc, từ người nông dân, từ vùng nguyên liệu, đến thành phẩm cuối cùng. Bên cạnh đó cũng cần sự đầu tư và tâm huyết của cả chuỗi giá trị để hạt cà phê Việt không chỉ ngon mà còn có linh hồn,” ông nhấn mạnh.

Từ góc nhìn của chuyên gia Ý, chặng đường chinh phục thị trường thế giới của cà phê Việt không chỉ là câu chuyện kinh tế, mà còn là hành trình khẳng định lòng tự tôn dân tộc. Khi những hạt cà phê 'made in Vietnam' được nhận diện không chỉ bởi “nhiều” mà bởi “tinh, sạch và độc đáo”, khi mỗi ly cà phê Việt Nam được thưởng thức trong quán nhỏ ở Rome hay Paris với sự trân trọng như một di sản hương vị, đó sẽ là lúc cà phê Việt thực sự bước vào hàng ngũ những tinh hoa của thế giới.

Để cà phê Việt ‘nói’ chung ngôn ngữ với thế giới

Nếu như những hạt cà phê Việt Nam đang từng bước khẳng định chỗ đứng của mình trên bản đồ thế giới bằng chất lượng và bản sắc riêng thì khoa học cảm quan đang mở ra một cánh cửa mới để kết nối cà phê Việt với thế giới.

Với khát vọng xây dựng một hệ sinh thái cà phê mang tầm quốc tế, những nhà sáng lập Trung tâm Thử nếm Quốc tế (International Taste Center - ITC) tin rằng, thử nếm chính là ngôn ngữ chung của ngành cà phê toàn cầu, là chìa khóa để nâng tầm giá trị và thúc đẩy sự phát triển bền vững cho ngành hàng tỷ đô này. Bởi trong từng hạt cà phê không chỉ có vị đắng, vị ngọt hay hương thơm mà còn chứa đựng tinh hoa của đất trời, công sức miệt mài, bản sắc của người nông dân và niềm đam mê sáng tạo của con người.

Từ nhận thức ấy, ITC mong muốn trở thành điểm hẹn tri thức quốc tế, nơi các nhà khoa học, chuyên gia cảm quan, nhà sản xuất, doanh nghiệp và người yêu cà phê khắp năm châu có thể gặp gỡ, trao đổi, cùng nhau lan tỏa những giá trị tốt đẹp nhất của cà phê Việt.

Sứ mệnh của trung tâm là đào tạo và chứng nhận những “Nhà cảm quan quốc tế chuyên nghiệp”, những người có khả năng kiểm soát, đánh giá và nâng cao chất lượng cà phê theo chuẩn quốc tế, từ đó góp phần xây dựng một ngành cà phê minh bạch, công bằng và nhân văn.

Ngày 18/10 vừa qua, ITC tổ chức khóa đào tạo “Chuyên gia Thử nếm Cà phê Quốc tế” lần đầu tiên tại Việt Nam với sự tham gia giảng dạy trực tiếp của ông Giuseppe Vaccarini, Chủ tịch Hiệp hội Thử nếm chuyên nghiệp Ý (ASPI). Tại khóa học, các học viên không chỉ được rèn luyện kỹ năng thử nếm theo tiêu chuẩn quốc tế mà còn được khám phá sâu về nguồn gốc, giống, phương pháp chế biến, cũng như đặc tính và hương vị khác biệt giữa Robusta, Arabica và các loại blend của hơn 20 mẫu cà phê nổi tiếng của các nước trên thế giới.

Những bài học về thị giác, khứu giác và vị giác giúp học viên hiểu rằng, thử nếm không chỉ là kỹ thuật mà là một hành trình cảm xúc, nơi mỗi giác quan được huy động để nhận biết, phân biệt và tôn vinh giá trị thật của hạt cà phê. Từ việc quan sát sắc độ rang nhạt - vừa - đậm, nhận biết hương thơm tự nhiên đến cảm nhận hậu vị tinh tế của từng dòng cà phê lungo hay loại khử caffein, người học dần bước vào thế giới của cảm quan, nơi khoa học và nghệ thuật giao thoa.

Theo ông Tống Hưng Hải, nhà sáng lập Trung tâm Thử nếm Quốc tế, Việt Nam là đất nước xuất khẩu Robusta hàng đầu thế giới trong nhiều năm qua. Nhưng để thế giới hiểu và cảm nhận đúng giá trị cà phê Việt, điều cần thiết là một ngôn ngữ thống nhất, ngôn ngữ của thử nếm mang chuẩn mực quốc tế.

“Thử nếm không chỉ là kỹ năng mà là nghệ thuật của sự tinh tế. Đó là cách người yêu cà phê cảm nhận bằng tất cả giác quan, để phân biệt, tôn vinh và kết nối thế giới bằng hương vị,” ông Tống Hưng Hải chia sẻ.

Chị Hoàng Yến, một chuyên gia pha chế trà tại Hà Nội, chia sẻ rằng chị đến với khóa học của Trung tâm Thử nếm Quốc tế với mong muốn được học hỏi và rèn luyện thêm kỹ năng thử nếm. Theo chị Yến, trong bối cảnh ngành F&B phát triển mạnh mẽ như hiện nay, để có thể nổi bật và chinh phục khách hàng, người pha chế không chỉ cần kỹ thuật tốt mà còn phải tạo được sự khác biệt.

“Một thức uống có thể chưa dễ tiếp cận ngay từ lần đầu tiên, nhưng nếu có nét riêng, có cá tính và ẩn ý của người pha chế gửi gắm trong đó thì chính sự khác biệt ấy sẽ khiến khách hàng nhớ mãi,” chị Yến chia sẻ.