Hồ Thác Bà là hồ nước nhân tạo có diện tích mặt nước 19.050 ha, hồ không chỉ phục vụ cho nhà máy thuỷ điện Thác Bà mà còn là nơi cung cấp nguồn lợi thuỷ sản nước ngọt lớn nhất khu vực miền núi phía Bắc. Nhưng với việc phát triển công cụ đánh bắt vó đèn đang đe doạ những loài thuỷ sinh trên hồ trước nguy cơ tận diệt…

Tổng diện tích hồ Thác Bà là 32.000 ha, diện tích mặt nước ở cốt 58m là 19.050 ha, nằm gọn trong hai huyện Yên Bình và Lục Yên, có 32 xã tiếp giáp với hồ. Năm 1970 hoàn thành công trình thuỷ điện Thác Bà, hàng ngàn ha ruộng dọc bờ sông Chảy và trong các hẻm núi bị chìm dưới lòng hồ. Bởi thế, cuộc sống của hàng ngàn hộ dân sống xung quanh hồ do mất ruộng một phần sống dựa vào nương rẫy, trồng rừng và đánh bắt cá tôm trên hồ.

Trung tâm thuỷ sản Yên Bái thống kê, trung bình mỗi ngày có khoảng 500-600 người đánh bắt cá chuyên nghiệp hoạt động trên hồ. Về mùa mưa, bắt đầu từ cuối tháng 6 đầu tháng 7 khi nước lũ đầu nguồn đổ về cùng là mùa đánh bắt cá tấp nập, mỗi ngày có vài ngàn người ra hồ đánh bắt thuỷ sản. Sản lượng đánh bắt cá, tôm trong những năm gần đây tăng rất nhiều so với nhiều năm trước. Mấy chục năm trước khi công cụ và phương tiện đánh bắt cá còn thủ công, năm cao nhất cũng chỉ đánh bắt được 700-800 tấn cá, tôm/năm.

Hơn mười năm nay, khi ngư dân trang bị được thuyền máy, lưới rộng và đa dạng kích cỡ mắt lưới thì sản lượng thuỷ sản đánh bắt tăng khủng khiếp. Hiện nay, theo tính toán của cơ quan chuyên môn trung bình mỗi năm số lượng cá, tôm đánh bắt trên hồ Thác Bà trên 1.500 tấn, trong đó cá thông thường 1.200 tấn, tôm 300 tấn, chưa kể cá Tiểu bạc khoảng một vài trăm tấn. Vì thế, nguồn thuỷ sản trên hồ ngày càng cạn kiệt. Mặc dù mỗi năm Trung tâm Thuỷ sản Yên Bái thả xuống hồ Thác Bà từ 200-250 triệu con cá giống các loại, để bổ sung nguồn lợi thuỷ sản cho hồ. 

Ba năm trở lại đây trên hồ Thác Bà xuất hiện phương pháp đánh bắt cá bằng vó đèn. Các vó đèn có kích thước 20m x 20m, diện tích giăng trên mặt nước 400m2. Tuy nhiên nhiều vó đèn có vàng lưới rộng trên 1.000m2, mắt lưới dày từ 0,8-1cm. Công nghệ đánh bắt cá vó đèn tiến hành trong đêm, khi mặt trời khuất núi là họ thả lưới dưới đáy hồ dùng đèn công suất 500W để dụ những loài cá ăn đèn về khu vực giăng lưới, nhiều nhất là những loài cá: Ngão, tép dầu, mương, thiểu…trong số đó có cá Tiểu bạc về kiếm ăn.

Theo thống kê của Trung tâm Thuỷ sản, hồ Thác Bà hiện có khoảng trên 150 vó đèn đánh bắt cá bằng đèn công suất lớn, trung bình mỗi đêm số vó đèn này đánh bắt từ 4,5-6 tấn cá các loại, trong đó cá Tiểu bạc khoảng từ 300- 500kg. Giá cá Tiểu bạc từ 35.000-40.000đ/kg, còn các loại cá tạp chỉ bán được với giá 3.000-5.000đ/kg, rẻ hơn cả rau. Do đánh bắt bằng vó đèn nên trữ lượng cá trong hồ sụt giảm rất nhanh, sản lượng cá mà các ngư dân đánh bắt hiện nay cũng giảm nhiều. Tuy nhiên, do cuộc sống mà chưa hộ nào gỡ vó đèn lên bờ chuyển nghề, đêm đêm họ vẫn hạ vó giăng đèn. Điều đó đồng nghĩa với việc các loài thuỷ sản trên hồ Thác Bà đứng trên bờ tận diệt.