Hồ Cánh Tạng: Giữ nước hôm nay, bền vững ngày mai

Quỳnh Anh - Quang Dũng

MC 1:

Thưa quý vị và bà con, tháng 8 vừa qua tại Phú Thọ, công trình hồ chứa nước Cánh Tạng một trong những hồ chứa nước lớn nhất của Việt Nam đã chính thức được bàn giao, đưa vào khai thác sau gần 6 năm thi công. Công trình mang ý nghĩa chiến lược trong bảo đảm an ninh nguồn nước, phục vụ phát triển nông nghiệp và kinh tế - xã hội cho hai tỉnh Phú Thọ và Thanh Hóa. Dự án được triển khai trong bối cảnh nhiều vùng bán sơn địa thường xuyên đối mặt với tình trạng thiếu nước nghiêm trọng vào mùa kiệt, khi hơn 24.200 ha đất nông nghiệp nhưng chỉ khoảng 12,5% diện tích được chủ động tưới tiêu bằng hệ thống thủy lợi.

MC 2

Thưa quý vị và bà con, nhằm giải quyết bài toán thiếu nước sinh hoạt và sản xuất cho người dân các vùng trung du, miền núi của 6 xã gồm Yên Phú, Lạc Sơn, Đại Đồng, Lạc Lương, Yên Thủy, Yên Trị (tỉnh Phú Thọ), đồng thời tạo nguồn nước ổn định trong mùa kiệt cho các xã Kim Tân, Vân Du, Thạch Bình, Thành Vinh, Thạch Quảng của tỉnh Thanh Hóa, cuối tháng 4 năm 2018, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường) đã ban hành Quyết định số 1456 phê duyệt dự án đầu tư xây dựng công trình hồ chứa nước Cánh Tạng. Qua hai lần điều chỉnh, tổng mức đầu tư của dự án được phê duyệt hơn 3.900 tỷ đồng.

Để triển khai công trình, tại vùng lòng hồ rộng hơn 990 ha, một chiến dịch vận động di dân, giải phóng mặt bằng quy mô lớn đã được triển khai. Hơn 600 hộ dân đã di dời, nhường đất cho dự án - một nhiệm vụ không hề dễ dàng. Đồng bào dân tộc Mường sinh sống lâu đời tại vùng lòng hồ vốn gắn bó với đất đai, đồi rừng và dòng sông Sào như kế sinh nhai. Bởi vậy, trong những ngày đầu, không ít hộ dân còn băn khoăn, trăn trở trước quyết định rời nơi chôn rau cắt rốn.

Tuy nhiên, với sự kiên trì vận động, cùng các cơ chế, chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư phù hợp, lòng dân dần được khơi thông. Bà con tin rằng, khi hồ chứa nước hình thành, nguồn nước được đảm bảo, mùa màng sẽ thuận lợi hơn, kinh tế từng bước khởi sắc. Với gần 1.700 tỷ đồng dành cho công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, tỉnh Hòa Bình trước đây và huyện Lạc Sơn đã bố trí 7 khu tái định cư, bảo đảm điều kiện sinh hoạt tốt nhất cho người dân. Bình quân mỗi hộ được cấp khoảng 400 m² đất ở, hạ tầng đồng bộ, giao thông thuận tiện, ô tô có thể đỗ tận cửa nhà.

Ông Quách Văn Thỏn, xóm Nhụn, xã Yên Phú, là một trong những hộ đầu tiên rời bỏ ngôi nhà cũ cùng hàng chục nghìn mét vuông đất sản xuất để chuyển đến nơi ở mới. Dẫu còn nhiều bỡ ngỡ ban đầu, nhưng đến nay, ông và các hộ dân trong khu tái định cư đã dần ổn định cuộc sống, yên tâm gắn bó với sinh kế mới.

Băng Ông Quách Văn Thỏn

MC 2:

Song song với công tác giải phóng mặt bằng và tái định cư, các hạng mục công trình đầu mối của hồ Cánh Tạng cũng được khẩn trương triển khai. Hàng trăm thiết bị, máy móc hiện đại như máy xúc, máy ủi, máy đầm, phương tiện vận chuyển liên tục được huy động về công trường để đào đất, đắp đập. Tinh thần thi công khẩn trương, quyết liệt, tranh thủ tối đa thời tiết thuận lợi được quán triệt đến từng cán bộ, công nhân. Cả vùng công trường như không ngơi nghỉ, ngày đêm rộn ràng tiếng máy.

Đến tháng 11 năm 2024, nút cống dẫn dòng - hạng mục cuối cùng để hồ có thể vận hành chặn dòng, tích nước đã hoàn thành. Những khó khăn, vất vả trong suốt quá trình thi công dần lùi lại phía sau, nhường chỗ cho hình hài của một hồ chứa nước khổng lồ với dung tích lên tới 91 triệu mét khối. Tuy vậy, chặng đường xây dựng công trình không ít gian nan, thử thách. Ông Lê Sỹ Tiến, Phó Tổng Giám đốc Công ty CP Sông Đà 9, đơn vị nhà thầu chính của dự án, đã chia sẻ về những khó khăn trong quá trình thi công:

Băng

MC 2:

Để phát huy hiệu quả tổng hợp của hồ Cánh Tạng, dự án đang tiếp tục được triển khai Giai đoạn 2 với việc xây dựng hệ thống đường ống dẫn nước khép kín có áp. Theo thiết kế, tuyến ống chính dài 19,6 km, đường kính ống từ 1,6 đến 1,8m, lưu lượng thiết kế đầu ống đạt 3,97 m³/giây. Cùng với đó là 19 tuyến ống nhánh tưới, tổng chiều dài hơn 9,4 km, sử dụng vật liệu ống cốt sợi thủy tinh và ống HDPE hiện đại.

Đây được đánh giá là một trong những hệ thống đường ống thép dẫn nước có áp hiện đại hàng đầu Việt Nam, với đường kính ống chỉ đứng sau dự án kênh dẫn nước hồ Tân Mỹ (tỉnh Ninh Thuận). Đến nay, các nhà thầu có năng lực và kinh nghiệm đã tập kết thiết bị, vật tư tại nhiều vị trí dọc tuyến, sẵn sàng thi công ngay khi có mặt bằng, phấn đấu hoàn thành toàn bộ dự án trước ngày 30/6/2026.

Không chỉ cung cấp nguồn nước phục vụ phát triển kinh tế - xã hội, hồ chứa nước Cánh Tạng khi hoàn thành và đi vào vận hành còn được quy hoạch gắn với phát triển du lịch sinh thái, du lịch cộng đồng, mở ra hướng sinh kế bền vững cho người dân bản địa. Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Nguyễn Hoàng Hiệp chia sẻ:

Băng Thứ trưởng

MC 1:

Thưa quý vị và bà con, việc đưa hồ chứa nước Cánh Tạng vào khai thác không chỉ giải quyết căn cơ bài toán nước tưới, mà còn tạo tiền đề quan trọng cho tái cơ cấu nông nghiệp, phát triển cây trồng hàng hóa, công nghiệp, dịch vụ và du lịch. Đây là dự án nằm trong định hướng phát triển nông nghiệp bền vững, thích ứng với biến đổi khí hậu đến năm 2030, tầm nhìn 2050 của tỉnh Phú Thọ. Hơn cả một công trình thủy lợi, hồ Cánh Tạng là kết tinh của sự đồng thuận, niềm tin và những đóng góp thầm lặng của người dân - những người đã sẵn sàng nhường đất, rời nhà để chung tay xây dựng một dự án mang tầm chiến lược, phục vụ lâu dài cho sự phát triển của cả vùng trung du và miền núi phía Bắc.

ĐỐI THOẠI

MC 1:

Thưa quý vị và bà con, để công trình hồ chứa nước Cánh Tạng được triển khai đúng tiến độ, bảo đảm chất lượng và phát huy hiệu quả tổng hợp khi đi vào vận hành, bên cạnh sự đồng thuận của người dân còn có vai trò rất quan trọng của công tác quản lý đầu tư, tổ chức thi công và giám sát kỹ thuật. Những yếu tố này đã góp phần quyết định thành công của một dự án thủy lợi có quy mô lớn, kỹ thuật phức tạp, thời gian thực hiện kéo dài nhiều năm. Nhằm làm rõ hơn những đặc điểm kỹ thuật, mục tiêu khai thác cũng như những bài học kinh nghiệm trong quá trình triển khai dự án hồ chứa nước Cánh Tạng, ngay sau đây, Nông nghiệp Radio xin được mời quý vị và bà con cùng theo dõi cuộc trao đổi với ông Nguyễn Trọng Uyên, Phó Giám đốc Ban Quản lý Đầu tư và Xây dựng thủy lợi 1 – đơn vị chủ đầu tư dự án.

MC 2 Đối thoại

• Vâng xin được cảm ơn ông Nguyễn Trọng Uyên, Phó GĐ Ban Quản lý Đầu tư và Xây dựng thủy lợi 1 đã nhận lời tham gia chương trình của Nông nghiệp Radio. Trước tiên xin ông hãy khái quát những đặc điểm của hồ chứa nước cánh tạng và lợi ích khi công trình hoàn thành
• Thưa ông, sau rất nhiều nỗ lực của các cấp chính quyền, đơn vị thực hiện và cả người dân thì đến nay, Công trình hồ chứa nước Cánh Tạng đã hoàn thành, vậy đâu là những yếu tố quan trọng dẫn đến thành công của việc xây dựng công trình?
• Bên cạnh những yếu tố như con người hay năng lực nhà thầu thi công, thì công tác giám sát tổ chức thực hiện cũng vô cùng quan trọng để đảm bảo công trình được triển khai đúng tiến độ, đảm bảo an toàn, đem lại hiệu quả, vậy Ban Quản lý Đầu tư và Xây dựng thủy lợi 1 đã thực hiện điều này ra sao trong quá trình xây dựng hồ chứa nước Cánh Tạng, thưa ông?

Vâng xin cảm ơn ông!

MC 1: Bây giờ, mời quý vị và bà con cùng điểm qua một số tin vắn về lĩnh vực thủy lợi

Thưa quý vị và bà con,

Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội vừa thông báo lịch lấy nước gieo cấy lúa vụ đông xuân 2025-2026 gồm 2 đợt, kéo dài tổng cộng 12 ngày để bảo đảm khung thời vụ. Theo kế hoạch được thống nhất với Bộ Nông nghiệp và Môi trường, lịch lấy nước của Hà Nội cụ thể như sau: Đợt 1: Từ ngày 16/1 đến 24h ngày 20/1/2026. Đợt 2: Từ ngày 29/1 đến 24h ngày 4/2/2026. Trong thời gian này, các nhà máy thủy điện sẽ vận hành tối đa công suất để tăng cường nguồn nước xả về hạ du. Mực nước tại trạm Thủy văn Hà Nội dự kiến duy trì không thấp hơn 1,6m trong đợt 1 và trung bình đạt từ 1,7m đến 1,9m trong đợt 2. Để bảo đảm đủ nước gieo cấy trong khung thời vụ, Sở Nông nghiệp và Môi trường đề nghị các xã, phường ra quân làm thủy lợi mùa khô, củng cố bờ vùng bờ thửa để tránh thất thoát nước.

MC 2:

Để góp phần thúc đẩy sản xuất nông nghiệp phát triển hiệu quả, bền vững, các địa phương và các công ty thủy nông của tỉnh Thanh Hóa đã đồng loạt ra quân làm thủy lợi mùa khô, chuẩn bị tốt các điều kiện cho việc tưới, tiêu nước phục vụ sản xuất vụ xuân 2026 thắng lợi. Hiện nay, trên khắp các cánh đồng, phong trào làm thủy lợi mùa khô đang diễn ra khẩn trương nhằm bảo đảm hoàn thành vượt chỉ tiêu kế hoạch được giao theo kế hoạch của UBND tỉnh. Đến ngày 15/12, các địa phương, đơn vị đã ra quân nạo vét được trên 1 triệu 300 nghìn m3, đạt 107,7% kế hoạch. Bên cạnh công tác nạo vét các tuyến kênh mương đầu nguồn, nội đồng, các địa phương còn phối hợp với các tổ hợp tác, HTX kiểm tra, nâng cấp các trạm bơm tập trung.

MC 1:

Trong tiến trình xây dựng nông thôn mới, nước sạch sinh hoạt không chỉ là nhu cầu thiết yếu của người dân mà còn là một tiêu chí quan trọng trong nhóm tiêu chí thủy lợi, môi trường và chất lượng sống nông thôn. Tại Bắc Ninh, hệ thống công trình cấp nước sinh hoạt tập trung nông thôn đang từng bước được rà soát, đánh giá toàn diện nhằm hướng tới mục tiêu phát triển bền vững, đáp ứng yêu cầu nông thôn mới giai đoạn mới. Theo rà soát của Chi cục Thủy lợi, toàn tỉnh Bắc Ninh hiện có 118 công trình cấp nước sinh hoạt tập trung nông thôn, hình thành từ nhiều giai đoạn, nhiều nguồn vốn khác nhau. Trong đó, 38 công trình hoạt động bền vững, 80 công trình hoạt động tương đối bền vững theo Bộ chỉ số theo dõi đánh giá nước sạch nông thôn.

MC 2:

Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường Thành phố Hồ Chí Minh, thành phố đang chuẩn bị triển khai AI và IoT trong thủy lợi, xây dựng các phần mềm dự báo lũ, hạn, xâm nhập mặn, hỗ trợ ra quyết định vận hành tối ưu. Khi dữ liệu thủy lợi được tích hợp với quy hoạch đô thị và phòng chống thiên tai, thủy lợi sẽ trở thành một cấu phần quan trọng của hạ tầng đô thị thông minh. Từ SCADA, GIS đến máy móc tự động và định hướng AI, IoT, thủy lợi Thành phố Hồ Chí Minh đang đi đầu trong ứng dụng khoa học, công nghệ, góp phần giữ gìn “dòng chảy xanh”, bảo đảm an ninh nguồn nước và phát triển bền vững đô thị.

MC 1:

Đến nay, toàn tỉnh Quảng Trị có mạng lưới thủy lợi tương đối hoàn chỉnh với 273 hồ chứa, 413 đập dâng, 550 trạm bơm, hơn 4.600km kênh mương cùng hàng trăm cống tưới, tiêu và công trình ngăn mặn. Hệ thống này bảo đảm cấp nước phục vụ sản xuất cho hơn 102.400ha lúa, gần 3.000ha hoa màu và hơn 3.400ha nuôi trồng thủy sản. Với định hướng phát triển nông nghiệp bền vững, thích ứng biến đổi khí hậu và xây dựng nông thôn mới đi vào chiều sâu, việc tiếp tục hoàn thiện và nâng cao chất lượng hệ thống thủy lợi được Quảng Trị xem là nhiệm vụ then chốt, góp phần bảo đảm sinh kế lâu dài cho người dân.

Nội dung vừa rồi cũng đã kết thúc chương trình nguồn nước xanh của Nông nghiệp Radio hôm nay, cảm ơn sự chú ý theo dõi của quý vị và bà con, xin chào và hẹn gặp lại.