Khác với nhiều quốc gia trên thế giới, nền báo chí Việt Nam vinh hạnh được mang tên Báo chí Cách mạng Việt Nam. Theo ông, điều gì đã làm nên danh xưng cao quý này?
Lịch sử ghi nhận từ những năm đầu thế kỉ XX, tại Việt Nam xuất hiện không ít tờ báo hoạt động theo các khuynh hướng chính trị khác nhau.
Báo Thanh Niên là tờ báo cách mạng đầu tiên được sáng lập bởi lãnh tụ cách mạng Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh. Để sáng lập nên tờ báo đại diện cho tiếng nói của cách mạng Việt Nam, Nguyễn Ái Quốc đã sớm nhận thức được sức mạnh của báo chí trong công cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc, Người đã tích cực tham gia hoạt động báo chí ở nước ngoài, mở lớp học đặc biệt huấn luyện về lý luận cách mạng, tổ chức đấu tranh và đặc biệt là dạy kỹ năng viết báo, phát hành báo, sử dụng báo chí như một công cụ vận động quần chúng cho đội ngũ cán bộ cốt cán lúc bấy giờ.
Tờ báo Thanh Niên ra đời đã giương cao ngọn cờ cách mạng, là tiếng nói ý chí, khát vọng của dân tộc Việt Nam; chỉ rõ phương hướng đấu tranh của nhân dân Việt Nam vì độc lập, tự do và chủ nghĩa xã hội.
Ngày 21/6/1925 không chỉ ghi dấu mốc đặc biệt quan trọng, đánh dấu sự ra đời của Báo Thanh Niên mà còn khơi mở một dòng chảy báo chí chính thống - là cơ sở cho sự ra đời của các tờ báo lấy mục tiêu, lý tưởng cách mạng, phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân làm sứ mệnh hoạt động.
Tròn một thế kỷ phụng sự sự nghiệp giải phóng dân tộc, đấu tranh vì độc lập tự do của Tổ quốc, vì hạnh phúc của nhân dân, báo chí cách mạng Việt Nam đã chứng minh được sứ mệnh cao cả của mình. Dòng chảy báo chí cách mạng đã ào ạt vượt lên những xu hướng báo chí đương thời và trường tồn, phát triển trong dòng chảy thời đại, đóng góp to lớn cho sự nghiệp cách mạng. Đó là lý do thuyết phục nhất để báo chí nước ta mang tên: Báo chí Cách mạng Việt Nam.
Ngày 21/6/2025, báo chí cách mạng Việt Nam tròn 100 tuổi, ông có thể chia sẻ về thành tựu trăm năm phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân của báo chí cách mạng Việt Nam?
Ngay sau khi ra đời, Báo Thanh Niên - tờ báo cách mạng đầu tiên của Việt Nam - đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ truyền bá tư tưởng cách mạng tới đông đảo các tầng lớp nhân dân, giai cấp công nhân, góp phần chuẩn bị về chính trị, tư tưởng, tổ chức và đạo đức cho sự ra đời của Đảng Cộng sản Việt Nam.
Kể từ khi Đảng Cộng sản Việt Nam thành lập (3/2/1930), dưới sự lãnh đạo của Đảng, Báo Thanh Niên nói riêng, báo chí cách mạng nói chung đã thổi bùng ngọn lửa nhiệt huyết cách mạng trong mỗi thế hệ người dân Việt Nam, tạo sức mạnh đại đoàn kết giữa các tầng lớp, giai cấp, góp phần đưa cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc đi đến thắng lợi hoàn toàn.
Trong các cuộc trường chinh giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước và các cuộc chiến tranh bảo vệ Tổ quốc, báo chí đã thể hiện bản lĩnh chính trị vững vàng, trở thành “vũ khí sắc bén” trên mặt trận tư tưởng - văn hóa.
Thấm nhuần sâu sắc huấn thị của Chủ tịch Hồ Chí Minh, “Cán bộ báo chí cũng là chiến sĩ cách mạng. Cây bút, trang giấy là vũ khí sắc bén của họ”, đội ngũ “nhà báo - chiến sĩ cách mạng” đã vượt qua muôn vàn gian khổ, khắc nghiệt, vượt lên mưa bom, bão đạn chiến tranh, vừa cầm bút, vừa cầm súng, vừa làm báo vừa chiến đấu, sáng tạo nên tác phẩm báo chí giàu sức sống, gắn kết triệu người, cùng hướng về một mục tiêu giải phóng đất nước, giữ vững độc lập dân tộc.
Trên hành trình cách mạng ấy, hàng trăm nhà báo đã anh dũng hy sinh, hàng ngàn người đã bị thương nhưng dòng chảy thông tin chưa bao giờ dứt.
Bước vào thời kỳ Đổi mới, vai trò của báo chí thể hiện ngày càng rõ nét trong việc tuyên truyền, cổ vũ toàn dân, toàn quân thực hiện thắng lợi đường lối Đổi mới do Đảng ta khởi xướng và lãnh đạo; Tham gia giám sát, phản biện, đóng góp ý kiến xây dựng các chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, phát huy quyền làm chủ của nhân dân; góp phần quan trọng vào nhiệm vụ xây dựng Đảng, xây dựng Nhà nước trong sạch, vững mạnh, củng cố niềm tin của nhân dân đối với Đảng, Nhà nước.
Là vũ khí tư tưởng sắc bén của Đảng và Nhà nước, báo chí cách mạng Việt Nam luôn gắn bó, đồng hành cùng sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa của nhân dân ta; tham gia bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh, phản bác các quan điểm sai trái, thù địch; đóng góp tích cực vào việc quảng bá, giới thiệu đất nước, con người, các giá trị văn hóa Việt Nam với đông đảo bạn bè quốc tế, đồng thời là cầu nối quan trọng giúp bạn đọc trong nước hiểu biết nhiều hơn về tình hình khu vực và thế giới.
Đặc biệt, thời gian qua, báo chí đã làm rất tốt công tác tuyên truyền, phổ biến sâu rộng các chủ trương, định hướng lớn của Đảng về “Kỷ nguyên mới”, về cuộc cách mạng tinh gọn bộ máy của hệ thống chính trị, về nỗ lực, quyết tâm xử lý các “điểm nghẽn” đang cản trở sự phát triển của đất nước... Báo chí cách mạng Việt Nam đã thực sự hòa mình vào dòng chảy của thực tiễn cuộc sống, thể hiện rõ vai trò dẫn dắt tư tưởng và đồng hành với những bước đi lớn của Đảng, lan tỏa niềm tin, trách nhiệm, khát vọng phát triển trong mọi tầng lớp nhân dân. Những đóng góp ấy không chỉ là thành quả lao động sáng tạo mà còn là minh chứng cho bản lĩnh, trí tuệ và trách nhiệm xã hội của đội ngũ báo chí trong việc thực hiện sứ mệnh lịch sử của mình.
Nhìn lại hành trình 100 năm báo chí cách mạng Việt Nam, 95 năm thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam, gần 80 năm thành lập nước và trải qua rất nhiều dấu mốc lịch sử trọng đại, những chặng đường phát triển, có thể tự tin khẳng định: Cơ đồ và uy tín đất nước Việt Nam hôm nay có phần đóng góp không nhỏ của báo chí cách mạng Việt Nam.
Bên cạnh những thành tựu rực rỡ của báo chí, có ý kiến cho rằng, kể từ khi các kênh truyền thông, các loại hình truyền thông, giải trí ngày càng nở rộ trên không gian mạng, báo chí đang mất dần vị thế của mình. Điều này có thực sự lo ngại như nhận định, thưa ông?
Như chúng ta đã biết, báo chí cách mạng Việt Nam ra đời bắt nguồn từ sứ mệnh phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân. Trước đây, đặc biệt là thời kỳ đầu mới hình thành và trong giai đoạn các cuộc đấu tranh bảo vệ Tổ quốc, thế hệ các nhà báo của chúng ta đã trải qua nhiều “trường học” lớn, không chỉ là một địa chỉ, số nhà hay trường lớp cụ thể mà là thực tiễn cách mạng, từ sự lãnh đạo sáng suốt của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh vĩ đại, sự tin yêu đùm bọc, giúp đỡ của nhân dân. Tinh thần cách mạng vững vàng, cuộc sống, chiến đấu, lao động đã “dạy” cho họ những bài học thực tiễn để trưởng thành, làm nên những tác phẩm để đời trong cuộc sống mà tác phẩm lớn nhất là truyền thống vẻ vang của báo chí cách mạng Việt Nam.
Ngày nay, đội ngũ nhà báo có điều kiện được đào tạo bài bản về trình độ, kỹ năng nhằm mục tiêu đáp ứng tốt nhất sự vận động của xã hội và đủ điều kiện tác nghiệp trên mọi không gian, mặt trận. Trong xu thế thông tin trên mạng xã hội đang lấn lướt, việc báo chí chạy đua chiếm ưu thế về tốc độ với mạng xã hội chẳng những không được coi là giải pháp khả thi mà còn làm mai một chính vị thế của mình.
Đã từng có nhiều bài viết đưa ra các giải pháp gỡ nút thắt trong “cuộc đua” này. Ở góc độ sứ mệnh nhà báo, tôi cho rằng, sự dẫn dắt của báo chí không chỉ đơn thuần là cung cấp thông tin mà là cung cấp tri thức, bản lĩnh, văn hóa, những gì tốt đẹp nhất của con người Việt Nam để truyền cảm hứng. Xem mạng xã hội là một kênh, là nguồn cung cấp thông tin sẽ giúp báo chí có sự tương tác nhuần nhị linh động hơn, đồng thời có sự tự tin hơn, tỉnh táo hơn, trách nhiệm hơn trong việc tiếp nhận, tra soát ngồn tin. Thay vì vội vàng chạy theo tốc độ thông tin, hãy trở thành những nhà báo thẩm định thông tin, hay một bình luận viên, một chuyên gia giải đáp, xử lý thông tin, nâng cao chất lượng các tác phẩm báo chí của mình từ nguồn tin mạng xã hội cung cấp và đưa một tác phẩm báo chí thực thụ đến với công chúng.
Nền báo chí của ta là báo chí cách mạng nên không gian hoạt động của báo chí chính là trận địa của nhà báo. Ở đâu có nhà báo và có hoạt động báo chí chân chính, ở đó có trận địa. Ở đâu có chủ quyền, báo chí phải làm chủ không gian ở đó. Vậy nên, xây dựng trận địa, giữ vững chủ quyền thông tin trên không gian mạng về bản chất không khác xây dựng trận địa trong lòng dân. Biến mạng xã hội thành trận địa lợi thế, biến Facebook, Zalo, AI… thành công cụ phục vụ hoạt động báo chí và mang lại những đóng góp tích cực cho đất nước sẽ gỡ được nút thắt giữa câu chuyện báo chí với mạng xã hội hiện nay.
Không gian mạng là ảo nhưng xu hướng ChatGPT, AI đang soán ngôi tìm kiếm Google là thật, và cái gọi là “tác phẩm báo chí của nhà báo AI” đã xuất hiện, không loại trừ trong số đó có các tác phẩm của các nhà báo đang công tác trong các cơ quan báo chí chính thống của chúng ta? Thưa ông, điều cảnh báo với các nhà báo là gì?
Có khá nhiều cảnh báo về vi phạm bản quyền, lạm dụng thông tin, lười động não khi lệ thuộc ChatGPT, AI. Nên nhớ, ChatGPT, AI… có siêu phàm đến đâu cũng chỉ là công cụ, phương tiện, đối tác của nhà báo.
Hơn nữa, chúng ta xây dựng nền báo chí cách mạng là xây dựng nền tảng cách mạng và xây dựng phẩm cách con người, bồi dưỡng đạo đức nhà báo, trau rèn kỹ năng tác nghiệp trong mọi điều kiện, phương thức, tình huống chứ không chỉ xây dựng một hạ tầng công cụ. Vì vậy, hãy là một nhà báo chân chính, thông minh, làm chủ khoa học chứ đừng biến mình thành nô lệ của công cụ.
Công cụ là do con người tạo ra. Nhà báo của thời đại 4.0 không chỉ làm chủ khoa học công nghệ, thành thạo công cụ, mà còn phải chủ động tạo ra một hệ công cụ có nền tảng thông tin chuẩn mực, giàu tính Đảng, tính cách mạng, tính nhân dân, nhân văn, khoa học và đại chúng. Thay bằng khai thác thụ động, mỗi nhà báo hãy chủ động cung cấp nguồn tri thức chuẩn mực cho các công cụ để xây dựng một nền tảng tri thức báo chí cách mạng giàu có, bền vững trên mọi không gian, trận địa. Chúng ta có quyền tạo ra những “Trợ lý ảo cách mạng”, những “AI cách mạng” phục vụ cho sự phát triển của nền báo chí cách mạng. Tôi tin điều này hoàn toàn có thể. Có như vậy, mỗi nhà báo mới là một mảnh ghép thực sự trong bức tranh báo chí cách mạng Việt Nam, đáp ứng yêu cầu cách mạng trong kỷ nguyên mới của dân tộc.
Như vậy, trong sự vận động của thời cuộc, trước yêu cầu cách mạng của thời đại mới, nhiều nhiệm vụ quan trọng đặt ra rất nặng nề. Theo ông, giải pháp tổng thể, đồng bộ, khoa học, khả thi để xây dựng và phát triển nền báo chí cách mạng Việt Nam trong kỷ nguyên mới sẽ là gì?
Trước hết, cần tiếp tục khẳng định báo chí là vũ khí tư tưởng - văn hóa sắc bén của Đảng, do đó việc giữ vững sự lãnh đạo của Đảng là nguyên tắc bất di bất dịch. Đó cũng là sự bảo đảm căn cốt cho tính Đảng, tính định hướng, tính cách mạng và nhân văn của nền báo chí nước nhà. Càng trong bối cảnh mới - với những biến động phức tạp của tình hình thế giới, sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ số, truyền thông đa nền tảng, trí tuệ nhân tạo - thì càng phải giữ vững vai trò lãnh đạo của Đảng như một trục xuyên suốt, đảm bảo cho báo chí phát triển đúng hướng, góp phần giữ vững ổn định chính trị, củng cố khối đại đoàn kết toàn dân tộc, tạo đồng thuận xã hội và niềm tin của nhân dân vào sự nghiệp đổi mới.
Công tác lãnh đạo, chỉ đạo, định hướng báo chí phải là sự dẫn dắt chiến lược, khơi nguồn cảm hứng, tạo điều kiện để báo chí phát triển chuyên nghiệp, hiện đại, nhân văn, thực sự là cầu nối giữa Đảng, Nhà nước và nhân dân, là diễn đàn tin cậy của các tầng lớp xã hội.
Nối tiếp truyền thống báo chí cách mạng 100 năm qua, chúng ta cần tiếp tục xây dựng, đào tạo và nâng tầm một thế hệ nhà báo tương lai “bút sắc - lòng trong - tâm sáng”, thấm nhuần tinh thần phụng sự đất nước, phục vụ nhân dân; một thế hệ Giỏi về nghiệp vụ báo chí, sâu sắc về lý luận chính trị, am hiểu thực tiễn đời sống xã hội và tinh thông về ứng dụng công nghệ.
Chúng ta cũng cần xây dựng thể chế, chính sách có tính định hướng và kiến tạo môi trường cho sự phát triển lành mạnh của báo chí. Tạo khung pháp lý thuận lợi cho đổi mới sáng tạo, ứng dụng công nghệ mới, phát triển kinh tế báo chí lành mạnh; đẩy mạnh nghiên cứu, khai thác, ứng dụng thành tựu khoa học, công nghệ, nhất là công nghệ thông tin, trí tuệ nhân tạo (AI); thực hiện chuyển đổi số báo chí gắn với cải cách bộ máy hành chính, xây dựng các cơ quan báo chí chuyên nghiệp, hoạt động hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả và hội nhập quốc tế; tăng cường sự hiện diện của báo chí cách mạng trên các nền tảng mạng xã hội, làm chủ mặt trận thông tin, tuyên truyền trước sự phát triển của các nền tảng số xuyên biên giới; giữ vững vị thế của báo chí cách mạng Việt Nam trong dòng chảy của báo chí truyền thông quốc tế, góp phần thực hiện thắng lợi nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong kỷ nguyên mới…
Nhưng, để làm được những điều đó, bên cạnh sự quan tâm của Đảng, Nhà nước, báo chí phải đủ mạnh, đủ nội lực để vượt qua những khó khăn nội tại của chính báo chí hiện nay, mà một trong những yêu cầu đang đặt ra đó là các cơ quan báo chí cần sớm hoàn thiện công tác tinh gọn bộ máy, khẩn trương đi vào hoạt động. Dòng chảy nội lực có mạnh mẽ thì con thuyền báo chí cách mạng mới căng buồm lộng tự tin tiến vào kỷ nguyên mới.
Xin ông cho biết, trong dòng chảy mãnh liệt và yêu cầu vận động đặt ra, Báo Nông nghiệp và Môi trường đang ở vị trí nào và thực tiễn vận hành ra sao?
Ở chính vị trí mà Báo Nông nghiệp và Môi trường đang đứng. Đứng đúng chỗ đứng của mình giống như một hạt mầm được gieo trên chất đất phù hợp, dù có khó khăn thế nào nó cũng sẽ bám vào đất mà mạnh mẽ vươn lên.
Trong định hướng phát triển bền vững của đất nước, Việt Nam kiên định 3 trụ cột chính là Chính trị - Kinh tế - Môi trường với quan điểm: Không đánh đổi môi trường lấy tăng trưởng kinh tế. Chiến lược phát triển nông nghiệp và nông thôn bền vững giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn 2050, Việt Nam đặt mục tiêu trở thành một trong những nước có nền nông nghiệp hàng đầu thế giới với ngành công nghiệp chế biến nông sản hiện đại, hiệu quả, thân thiện với môi trường; Nông thôn không còn hộ nghèo và trở thành “nơi đáng sống”, văn minh, xanh, sạch, đẹp với điều kiện sống, thu nhập dân cư nông thôn tiệm cận và kết nối chặt chẽ, hài hòa với đô thị… và nhiều tiêu chuẩn lý tưởng khác.
Không phải một mặt trận mà hai mặt trận trên cùng một mặt trận, hai dòng chảy hòa vào một dòng chảy cách mạng. Nông nghiệp - Môi trường là một mặt trận và các nhà báo của Báo Nông nghiệp và Môi trường chính là những chiến sĩ trên mặt trận ấy, cùng với hàng nghìn nhà báo khác, thực hiện sứ mệnh cao cả của mình, chung tay xây dựng mặt trận báo chí cách mạng Việt Nam vững mạnh, vì một Việt Nam phát triển bền vững, hạnh phúc.
Trước yêu cầu sắp xếp, tinh gọn bộ máy, tôi đặc biệt ghi nhận những nỗ lực của Báo Nông nghiệp và Môi trường và hai cơ quan báo chí trước hợp nhất cũng như hiện tại. Ở góc độ Nghị quyết 18, các đồng chí đã đi trước, đi đầu, đoàn kết đồng lòng vì nhiệm vụ chung, nhanh chóng ổn định, đi vào hoạt động. Có thể nói, Báo Nông nghiệp và Môi trường là một trong những cơ quan báo chí ổn định tổ chức sớm nhất trong khối các cơ quan báo chí thuộc diện sáp nhập, hợp nhất hiện nay.
Trong giai đoạn vừa chạy vừa xếp hàng như Tổng Bí thư Tô Lâm và Thủ tướng Chính phủ vẫn nói, các bạn đang thực sự là những nhà báo tiên phong hiện thực hóa công cuộc cách mạng quan trọng của Đảng. Cùng với những những nỗ lực của đội ngũ báo chí trên toàn quốc, những gì mà Báo Nông nghiệp và Môi trường đã và đang đạt được chính là món quà thiết thực nhất chào mừng 100 năm Báo chí Cách mạng Việt Nam.
Trân trọng cảm ơn ông!