Lan tỏa tri thức canh tác để thoát nghèo
Gần 40 năm trước, những luống cà rốt đầu tiên bén rễ trên bãi bồi đã mở ra hướng sản xuất mới cho nông dân xã Đức Chính, huyện Cẩm Giàng, tỉnh Hải Dương (nay là xã Tuệ Tĩnh, TP. Hải Phòng). Thời điểm đó, chuyên gia Nhật Bản đến khảo nghiệm đất, trực tiếp bao tiêu sản phẩm, giúp người dân tiếp cận kỹ thuật canh tác tiên tiến và tự tin mở rộng sản xuất.
Cây cà rốt dễ trồng, dễ chăm, lại bảo quản lâu, từng mang lại thu nhập gấp nhiều lần trồng lúa. Ảnh: Phạm Hoàng.
Theo ông Nguyễn Đức Thuật - Giám đốc Hợp tác xã Dịch vụ nông nghiệp Đức Chính, cây cà rốt dễ trồng, dễ chăm, lại bảo quản lâu, từng mang lại thu nhập gấp nhiều lần trồng lúa. Nhưng sau nhiều năm canh tác liên tục, một số diện tích đất đồng trong đã bạc màu, thời tiết thất thường, chi phí tăng cao, nông dân không bỏ cây cà rốt mà chủ động tìm kiếm vùng đất mới. Họ di chuyển đến Bắc Ninh, Hải Phòng, Thái Bình, Hưng Yên, Hà Nam, rồi xa hơn như Nghệ An, Thanh Hóa, Vĩnh Phúc… để thuê đất sản xuất.
Hiện mỗi năm có hàng trăm lao động Đức Chính canh tác trên 1.100 ha đất ở các tỉnh khác, bên cạnh hơn 300 ha tại quê nhà. Điều quan trọng là họ không chỉ mang giống, mà còn mang theo “bí quyết” canh tác: chuẩn bị đất, lên luống, bón lót, gieo hạt, tỉa cây, phòng trừ sâu bệnh, thu hoạch và sơ chế.
Nhờ tiếp cận tri thức từ người Đức Chính, nhiều vùng trước đây chưa từng trồng cà rốt đã nhanh chóng nắm bắt kỹ thuật, đủ khả năng chuyển đổi cơ cấu cây trồng. Ở Bắc Ninh, Thanh Hóa, Nghệ An hay Vĩnh Phúc, những cánh đồng cà rốt được hình thành, nhiều nơi xuất phát từ những vụ làm thuê đầu tiên của nông dân Đức Chính. Sau khi thấy hiệu quả, chủ đất tự đầu tư vật tư, rồi thuê lại chính người Đức Chính vừa làm vừa chuyển giao kỹ thuật.
Có năm tổng sản lượng cà rốt từ vùng Đức Chính và các điểm thuê đất đạt hàng chục nghìn tấn, phục vụ cả thị trường trong nước lẫn xuất khẩu sang Hàn Quốc, Trung Đông. “Cây cà rốt đã giúp nhiều hộ thoát nghèo, xây nhà, sắm xe, và còn góp phần làm thay đổi bộ mặt những vùng đất mà người Đức Chính đặt chân tới”, ông Thuật khẳng định.
Chuyển đổi để giảm rủi ro, nâng thu nhập bền vững
Hành trình “mở đất” không phải không có thách thức. Thị trường xuất khẩu siết chặt tiêu chuẩn; chi phí thuê đất, vận chuyển, nhân công tăng; thời tiết cực đoan khiến sản xuất rủi ro hơn. Nhiều hộ như bà Nguyễn Thị Bích (thôn Địch Tràng) thẳng thắn: cà rốt giúp gia đình sống được với ruộng, nhưng giá bấp bênh, sâu bệnh nhiều, chi phí tăng khiến thu nhập không còn ổn định.
Người lao động Đức Chính không chỉ mang giống, mà còn mang theo “bí quyết” canh tác cà rốt đến nhiều địa phương khác. Ảnh: Phạm Hoàng.
Trước thực tế đó, lãnh đạo xã và Hợp tác xã Dịch vụ Nông nghiệp Đức Chính định hướng bà con chuyển dần một phần diện tích sang cây trồng có giá trị cao hơn. HTX đẩy mạnh ứng dụng kỹ thuật mới: công nghệ tưới, nhật ký đồng ruộng, truy xuất nguồn gốc… để giảm rủi ro, tăng chất lượng và giúp nông dân tiếp cận thị trường tốt hơn.
Cà rốt vẫn là chủ lực, nhưng không còn “độc tôn”. Các mô hình như ớt xuất khẩu, rau màu liên kết doanh nghiệp dần hình thành, trở thành “chân kiềng” mới cho kinh tế hộ. Đây cũng là bước quan trọng để giảm phụ thuộc vào một cây trồng, giúp nông dân ổn định thu nhập và tránh tái nghèo.
“Người Đức Chính từng biến thiếu đất thành cơ hội bằng tri thức sản xuất. Giờ chúng tôi phải tiếp tục đổi mới giống, quy trình, ứng dụng công nghệ nếu không muốn tụt lại”, ông Thuật chia sẻ.
Tri thức - nền tảng cho giai đoạn phát triển mới
Từ cây trồng chủ lực, cà rốt nay trở thành “giáo trình thực tế” để người dân bước sang giai đoạn làm nông nghiệp chất lượng cao, nông nghiệp số. Những mô hình mới như ớt xuất khẩu đang được thử nghiệm dựa trên nền tảng kỹ thuật tích lũy gần 40 năm.
Việc lan tỏa tri thức canh tác, chủ động chuyển đổi, cập nhật kỹ thuật mới và mở rộng hướng sinh kế chính là giải pháp bền vững giúp nông dân Đức Chính nói riêng và vùng Tuệ Tĩnh nói chung giảm rủi ro sản xuất, nâng cao thu nhập và giảm nghèo một cách chủ động, tự lực.
Bà Nguyễn Thị Bích (thôn Địch Tràng) chia sẻ, cà rốt giúp gia đình sống được với ruộng, nhưng giá bấp bênh, sâu bệnh nhiều, chi phí tăng khiến thu nhập không còn ổn định. Ảnh: Lan Chi.
Trong bài 2 của loạt bài “Tuệ Tĩnh làm giàu từ ruộng đồng”, nhóm phóng viên Báo Nông nghiệp và Môi trường sẽ tiếp tục ghi nhận cách Hợp tác xã Đức Chính “cầm tay chỉ việc”, phối hợp doanh nghiệp tập huấn trồng ớt cho bà con từ chính nền tảng tri thức cây cà rốt - bước đi quan trọng để mở rộng những cây trồng có giá trị cao hơn.
