* Xin cho biết đặc điểm của hoa ngũ sắc dùng để điều trị viêm xoang?

Nguyễn Hữu Tiến, Lục Ngạn, Bắc Giang

Cây hoa ngũ sắc còn được gọi là hoa cứt lợn, hoa ngũ vị, cỏ hôi… Tên khoa học là Agerantum conyzoides, thuộc họ Cúc (Compositae). Đây là loại cây nhỏ, mọc hàng năm, mọc hoang khắp nơi, thân có nhiều lông nhỏ, mềm. Cây cao chừng 25-50cm. Lá mọc đối hình trứng hay ba cạnh, dài 2-6cm, rộng 1-3cm, mép răng cưa tròn, hai mặt đều có lông, mặt dưới màu nhạt hơn.

Quan trọng là hoa có màu tím, xanh. Quả bế, màu đen, có 5 sống dọc. Khi dùng để chữa viêm xoang thường hái cây lá tươi, rửa sạch, giã, vắt lấy nước thấm vào bông rồi nhét vào lỗ mũi bị viêm. Hiện đã có nơi sản xuất thành thuốc nhỏ mũi.

Tránh nhầm lẫn với một cây khác cũng gọi là cây hoa cứt lợn (tên khác là hy thiêm, cỏ đĩ, chó đẻ…). Tên khoa học là Siegesbeckia orientalis, họ Cúc. Cây này có cụm hoa màu vàng.  

* Có phải hoa mười giờ nở hoa lúc đúng 10 giờ? Có phải đây cũng là một cây dược liệu?

Bùi Thu Nguyệt, Tân Yên, Văn Yên, Yên Bái

Cây hoa mười giờ còn gọi là cây rau sam hoa lớn, tên khoa học là Portulaca grandiflora, họ rau sam (Portulacaceae). Hoa không nở vào đúng 10 giờ đâu mà thường nở vào khoảng 8-10 giờ sáng hàng ngày và khép dần lại vào buổi chiều. Cây có nguồn gốc Nam Mỹ, được đưa vào trồng ở các vườn tại Châu Âu từ cách đây trên 300 năm. Cây có thân thảo, cao khoảng 10-15cm. Lá hình dài, hơi dẹt, dài 1,5-2cm, mép nguyên. Thân màu hồng nhạt, lá màu xanh nhạt. Có các loài với những màu hoa khác nhau: đỏ, da cam, hồng, trắng, vàng. Theo Đông y, có thể dùng cây này để chữa viêm họng, ghẻ, mụn nhọt, eczêma, co thắt cơ, mất tiếng nghiến răng khi ngủ, làm dịu vết thương…

* Hoa quỳnh vì sao chỉ nở vào ban đêm? Có quả sinh ra sau khi nở hoa này hay không?

Bùi Anh Trung, THPT Đông Hà, Quảng Trị

Trong Sinh học chỉ nên hỏi “Thế nào?” chứ hỏi “Tại sao?” thì nhiều khi không thể có câu trả lời! Cây hoa quỳnh thường gặp hai loài quỳnh trắng (Epiphyllum oxypetalum) và quỳnh đỏ (Epiphyllum ackermannii). Chi Epiphyllum có tới 19 loài khác nhau, thuộc họ Xương rồng (Cactaceae). Cây có nguồn gốc từ Trung Mỹ và được gọi là Nữ hoàng của bóng đêm vì có hoa vừa đẹp vừa thơm. Hoa quỳnh là đề tài của nhiều bài thơ hay (Nửa đêm hoa quỳnh nở/Gửi chút hương cho đời…; Yêu nhau như cánh hoa quỳnh/ cánh hoa chỉ nở một mình trong đêm…).

Cây có thân rộng và dẹp, rộng 1-5cm, dầy 3-5cm, thường có các thùy tạo thành rìa. Hoa lớn có đường kính tới 8-20 cm, nhiều cánh hoa. Quỳnh trắng thường nở vào tháng 6, tháng 7, sau 3-4 tháng có thể nở hoa lần nữa. Quỳnh đỏ có hoa nhỏ hơn quỳnh trắng và ít cánh hoa hơn. Cây hoa quỳnh có thể có quả và có hạt như thanh long nhưng quả nhỏ hơn, chỉ dài khoảng 3-4cm. Hội Hoa quỳnh Hoa Kỳ có trụ sở ở Monrovia (gần Los Angeles) đã đăng ký bản quyền tới 10 000 loại hoa quỳnh lai khác nhau. Ở Đà Lạt sau 5 năm lai ghép với thanh long và dùng điện thắp sáng, năm 2004 ông Mười Lời đã tạo ra được loại hoa quỳnh nở hoa được vào ban ngày và gọi là nhật quỳnh, với nhiều màu sắc phong phú khác nhau.

* Hoa bóng nước có phải có thể dùng để chữa một số bệnh. Xin cho biết thêm thông tin về cây hoa bóng nước?

Chu Đức Toàn, Ngọc Hồi, Thanh Trì, Hà Nội

Cây hoa bóng nước còn có các tên khác là cây bông móng tai, nắc nẻ, móng tay lồi, phượng tiên hoa, cấp tính tử…Tên khoa học là Impatiens balsamina, thuộc họ bóng nước (Balsaminaceae)… Cây có thể cao tới 40cm. Lá mọc so le, hình mác, đầu nhọn, dài 7-8cm, rộng 2-2,5cm, mép có răng cưa. Hoa mọc ở nách lá, có thể có các màu đỏ, hồng, trắng, tím, vàng. Quả nang, khi chín xoắn lại để tung hạt đi xa. Theo Đông y hoa Bóng nước có tác dụng giảm đau, giải độc, chữa phong thấp, đau nửa người, tích máu sau đẻ, bế kinh, mụn nhọt…

Toàn cây, lá, hạt đều được dùng làm dược liệu. Lá nấu nước gội đầu sẽ giúp mọc tóc. Hạt dùng dưới dạng thuốc sắc hay thuốc bột (4-6g ngày, ngày dùng 3 lần) để chữa bế kinh, đẻ khó, nấc nghẹn, hóc xương. Toàn cây dùng dưới dạng thuốc sắc (4-12g/ngày) để chữa phong thấp, đau lưng, mụn nhọt...