* Xin cho biết tóm tắt về nước Libya và lãnh tụ Gaddafi của nước này?

Vũ Thị Hiền, Mỹ Hào, Hưng Yên

Theo Bách khoa toàn thư mở Wikipedia thì Libya (còn gọi Libi) là một quốc gia tại Bắc Phi. Nước này có biên giới giáp với Địa Trung Hải ở phía bắc, Ai Cập ở phía đông, Sudan ở phía đông nam, Tchad và Niger ở phía nam, Algérie và Tunisia ở phía tây. Với diện tích 1.759.541 km2. Libya là nước lớn thứ tư ở châu Phi và thứ 17 trên thế giới. Thủ đô của Libya là thành phố Tripoli, với 1,7 triệu trong tổng số 6,42 triệu dân cả nước. Ba khu vực truyền thống của quốc gia này là Tripolitania, Fezzan và Cyrenaica.

Do nổi dậy năm 2011, Libya hiện có hai chính quyền. Chính phủ của Muammar al-Gaddafi gọi nước này là Đại Dân quốc Nhân dân Xã hội Chủ nghĩa Ả Rập Libya, giữ quyền hành tại thủ đô Tripoli và vài thành phố khác ở miền tây. Chính quyền thứ hai là Hội đồng Chuyển tiếp Quốc gia của Cộng hòa Libya, do Mustafa Muhammad Abd-al-Jalil dẫn đầu, đóng tại Benghazi và quyền hành các miền khác.

Cái tên "Libya" bắt nguồn từ chữ "Lebu" trong tiếng Ai Cập, để chỉ những người dân Berber sống ở phía tây sông Nil, và được đưa vào tiếng Hy Lạp để trở thành "Libya". Với một trữ lượng dầu mỏ đã được kiểm chứng thuộc hàng lớn nhất trên thế giới, Libya có mức thu nhập kinh tế quốc dân trên đầu người cao nhất Bắc Phi, cũng là một trong những nước có mức GDP trên đầu người cao ở châu Phi.

Tổng GDP của cả nước năm 2010 là 96 138 tỷ USD. Đơn vị tiền tệ là Dinar Libya. Ngoài một số phế tích tại Cyrene, Leptis Magna và Sabratha của người Hy Lạp và người La Mã, hiện nay có rất ít di vật của hai nền văn hóa cổ đó trên đất Libya. Tôi đã có dịp đến thăm một khu di tích rộng lớn ở thành phố Sabratha thời Roma, phía tây Thủ đô Tripoli.

Lãnh tụ Muammar al-Gaddafi được gọi đơn giản là Đại tá Gaddafi (sinh năm 1942) đã là nhà lãnh đạo trên thực tế của Libya từ một cuộc đảo chính năm 1969. Ông là nhà lãnh đạo có thời gian giữ chức lâu thứ ba của mọi quốc gia hiện tại. Gaddafi vào Viện Hàn lâm quân sự ở Benghazi năm 1963, nơi ông và vài người bạn thành lập một nhóm bí mật với mục đích lật đổ chế độ quân chủ Libya có lập trường ủng hộ phương Tây.

Sau khi tốt nghiệp năm 1965, ông được gửi tới Anh quốc để tiếp tục học tại Staff College của Quân đội Anh. Ngày 1 tháng 9 năm 1969, một nhóm sĩ quan quân đội nhỏ do Gaddafi lãnh đạo tổ chức một cuộc đảo chính không đổ máu chống lại Vua Idris I. Một Hội đồng Chỉ huy Cách mạng được thành lập để cai trị đất nước, với Gaddafi giữ chức chủ tịch. Ông thêm danh hiệu thủ tướng năm 1970, nhưng ngừng giữ chức vụ năm 1972.

Không giống như các nhà cách mạng quân sự khác, Gaddafi không tự thăng mình lên hàm tướng ngay khi nắm quyền, mà chấp nhận một nghi lễ thăng chức từ đại uý lên đại tá và vẫn giữ cấp hàm này cho đến ngày nay. Trong những năm gần đây dân chúng bất mãn cao đối với nhà lãnh đạo độc tài này. Theo nhà báo Như Thanh thì hệ thống chính trị tại Libya đặt cơ sở trên “Tư tưởng Gaddafi” được gọi là Sách Xanh, trong đó bao gồm các ý tưởng rời rạc về xã hội chủ nghĩa, dân chủ nhân dân và luật Hồi Giáo.

 “Tư tưởng Gaddafi” cũng chỉ là một loại cơ sở lý luận cần phải có để biện minh cho sự tồn tại của chế độ. Mục đích mà Gaddafi quan tâm theo đuổi hơn 40 năm qua là quyền lực và quyền lợi. Chế độ độc tài đã giúp cho Gaddafi và chín người con của ông trở thành những tỉ phú vùng Bắc Phi...