Tình trạng thiếu sắt trong giai đoạn đầu của thai kỳ vừa được xác định là một yếu tố nguy cơ đáng kể dẫn đến dị tật tim bẩm sinh ở trẻ sơ sinh. Phát hiện này được kỳ vọng sẽ làm thay đổi hướng tiếp cận trong chăm sóc sức khỏe sinh sản.

Nghiên cứu do Đại học Oxford (Anh) thực hiện, công bố trên tạp chí BJOG: An International Journal of Obstetrics and Gynaecology, đã phân tích dữ liệu từ hơn 16.500 phụ nữ, trong đó hơn 2.700 người sinh con mắc dị tật tim bẩm sinh (CHD).

Kết quả chỉ ra rằng 4,4% phụ nữ có con mắc CHD bị thiếu máu trong 100 ngày đầu thai kỳ, so với 2,8% ở nhóm không có con mắc bệnh. Sau khi điều chỉnh các yếu tố khác như độ tuổi, chỉ số BMI, hút thuốc hay dùng rượu, nguy cơ mắc CHD ở trẻ vẫn cao hơn 47% nếu người mẹ thiếu máu sớm trong thai kỳ. Điều này cho thấy vai trò then chốt của dinh dưỡng trong giai đoạn phát triển sớm của phôi thai - khi các cơ quan quan trọng như tim bắt đầu hình thành.

Dị tật tim bẩm sinh là một trong những loại dị tật phổ biến nhất ở trẻ sơ sinh, ảnh hưởng đến khoảng 1% số ca sinh sống. Mức độ nghiêm trọng của CHD rất khác nhau, từ những bất thường nhẹ không cần điều trị, đến những trường hợp đòi hỏi phẫu thuật sớm hoặc can thiệp suốt đời. Dù một số trường hợp có yếu tố di truyền, phần lớn vẫn chưa rõ nguyên nhân cụ thể. Vì vậy, việc phát hiện mối liên hệ với thiếu sắt - một yếu tố có thể phòng ngừa - mang lại giá trị y tế lớn.

Các cơ chế sinh học đằng sau mối liên hệ này cũng được nhóm nghiên cứu tập trung làm rõ. Theo đó, thiếu sắt ở mẹ làm tăng hoạt động của Axit retinoic - một chất điều hòa phát triển phôi. Khi hoạt chất này hoạt động quá mức, tim thai có nguy cơ hình thành bất thường. Việc bổ sung sắt trong giai đoạn đầu có thể hạn chế hoặc ngăn ngừa hiện tượng này, từ đó giúp tim phát triển bình thường.

TS Duncan Sparrow, tác giả chính của nghiên cứu, nhấn mạnh rằng thiếu máu nhẹ ở mẹ thường không được phát hiện hoặc không được xử lý kịp thời, trong khi hậu quả có thể kéo dài cả đời cho đứa trẻ. Ông đề xuất rằng việc xét nghiệm máu và bổ sung sắt nên được triển khai sớm hơn, thậm chí trước khi thụ thai, đặc biệt đối với phụ nữ có nguy cơ cao.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), thiếu máu do thiếu sắt ảnh hưởng đến khoảng 30% phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ trên toàn thế giới. Trong nhiều trường hợp, tình trạng này không có triệu chứng rõ ràng nhưng vẫn ảnh hưởng đến sự phát triển của thai nhi.

Từ lâu, WHO đã khuyến cáo bổ sung sắt và Axit folic trong thai kỳ. Tuy nhiên, thời điểm bắt đầu bổ sung thường được cho là từ tháng thứ 4, có thể là quá muộn để phòng ngừa một số dị tật sớm như CHD.

TS Sonya Babu-Narayan, Giám đốc y khoa tại Quỹ Tim mạch Anh cho biết, bổ sung sắt không chỉ đơn giản và an toàn mà còn là một biện pháp chi phí thấp có thể giúp giảm thiểu gánh nặng bệnh tật cho hàng ngàn trẻ sơ sinh mỗi năm. Theo bà, chính sách y tế công cộng cần mở rộng tiếp cận dinh dưỡng sớm cho phụ nữ, tương tự như cách các chiến dịch bổ sung Axit folic đã làm giảm đáng kể dị tật ống thần kinh trong 3 thập kỷ qua.

Những phát hiện này còn đặt ra một yêu cầu cấp thiết trong việc điều chỉnh chính sách chăm sóc tiền sản, không chỉ tập trung vào những tháng giữa và cuối thai kỳ mà chú trọng nhiều hơn đến 3 tháng đầu, thậm chí là giai đoạn trước khi mang thai. Đây là thời điểm mà nhiều thai phụ chưa biết mình có thai hoặc chưa tiếp cận dịch vụ y tế, khiến việc bổ sung dinh dưỡng phù hợp thường bị chậm trễ.

Nghiên cứu cũng làm nổi bật một vấn đề quen thuộc: Nhiều phụ nữ không được xét nghiệm máu đầy đủ trong giai đoạn đầu, do chưa có tiền sử bệnh hoặc triệu chứng cụ thể. Vì vậy, việc tăng cường truyền thông, hướng dẫn dinh dưỡng sớm và triển khai xét nghiệm thiếu máu ngay khi phát hiện mang thai là điều cần được thúc đẩy.

Nếu được xác nhận thêm qua các nghiên cứu ở nhiều nhóm dân cư khác nhau, kết quả này có thể dẫn tới việc bổ sung sắt đại trà trong các chương trình y tế quốc gia dành cho phụ nữ chuẩn bị mang thai hoặc ở giai đoạn đầu thai kỳ. Mô hình này từng được chứng minh là hiệu quả trong chiến dịch phòng chống dị tật ống thần kinh bằng Axit folic. Trong tương lai, sắt có thể là “vi chất chiến lược” thứ hai được bổ sung rộng rãi vì lợi ích lâu dài cho thế hệ trẻ.

Nhóm các vi chất quan trọng hàng đầu với trẻ, bao gồm: sắt, iot, kẽm, vitamin A, vitamin D và canxi.

Qua công trình lần này, một điều nữa cũng được làm sáng tỏ. Trong hàng loạt yếu tố phức tạp chi phối sự phát triển thai nhi, có những nguyên nhân hoàn toàn có thể ngăn ngừa được nếu được quan tâm từ sớm. Và đôi khi, chỉ một viên sắt đúng lúc cũng có thể là điều khác biệt giữa một trái tim lành mạnh và một cuộc đời đầy thách thức.