Trong Quyết định số 1520/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chiến lược phát triển chăn nuôi giai đoạn 2021 - 2030, tầm nhìn 2045, bò sữa được xác định là một ngành hàng trọng điểm nhằm chủ động nguồn nguyên liệu cho công nghiệp chế biến sữa, nâng cao thể trạng và dinh dưỡng cộng đồng. Tuy nhiên, vài năm trở lại đây, bức tranh ngành bò sữa Việt Nam đang cho thấy nhiều “gam màu trầm” khi tổng đàn tăng trưởng chậm, thậm chí sụt giảm mạnh ở nhiều địa phương truyền thống.
Ông Nguyễn Xuân Dương, Chủ tịch Hội Chăn nuôi Việt Nam cho biết, sau giai đoạn tăng trưởng mạnh, hiện nay tổng đàn bò sữa của cả nước chỉ còn tăng khoảng 0,4%/năm. Ảnh: Duy Học.
Ông Nguyễn Xuân Dương, Chủ tịch Hội Chăn nuôi Việt Nam cho biết, sau giai đoạn tăng trưởng mạnh, hiện nay tổng đàn bò sữa của cả nước chỉ còn tăng khoảng 0,4%/năm. Đáng lo ngại, nhiều “thủ phủ” bò sữa trước đây như TP. Hồ Chí Minh, Ba Vì (Hà Nội) đã sụt giảm tới trên 60% tổng đàn.
“Bức tranh tổng thể của ngành chăn nuôi bò sữa Việt Nam đang chậm lại rõ rệt, giảm cả về quy mô đầu con lẫn sản lượng sữa. Với đà này, rất khó để chúng ta đạt được mục tiêu của chiến lược phát triển ngành chăn nuôi nói chung và chiến lược ngành sữa nói riêng mà Chính phủ đã phê duyệt”, ông Dương thẳng thắn nhận định.
Chủ tịch Hội Chăn nuôi Việt Nam phân tích, đàn bò ở khu vực chăn nuôi trang trại, công nghiệp vẫn có xu hướng tăng, nhưng mức tăng này không đủ để bù lại sự sụt giảm quá nhanh của khu vực chăn nuôi nông hộ - vốn từng là “xương sống” của ngành bò sữa.
Riêng tại TP. Hồ Chí Minh, nơi từng có thời điểm đạt 119.000 con bò sữa, chiếm hơn 60% tổng đàn cả nước, thì nay đã giảm tới 70%. Các vùng chăn nuôi bò sữa truyền thống khác như: Ba Vì, Mộc Châu, Lâm Đồng, Vĩnh Tường cũng đều ghi nhận đà suy giảm đáng kể.
Điều này cho thấy, sự mất cân đối giữa hai khu vực chăn nuôi đang ngày càng rõ rệt. Khi nông hộ thu hẹp quy mô, rút khỏi nghề, trong khi trang trại công nghiệp chưa thể phát triển đủ nhanh và đủ rộng, khoảng trống về nguồn sữa nguyên liệu trong nước ngày càng lộ rõ.
Theo ông Dương, sự sụt giảm đàn bò sữa có cả nguyên nhân khách quan lẫn chủ quan. Trong đó, nguyên nhân khách quan lớn nhất đến từ đứt gãy chuỗi cung ứng toàn cầu sau đại dịch Covid-19.
“Khi dịch xảy ra, chuỗi cung ứng thức ăn chăn nuôi bị gián đoạn, giá thức ăn trên thế giới tăng cao. Việt Nam lại là nước nhập khẩu nguyên liệu chính nên giá thành chăn nuôi trong nước bị đẩy lên rất mạnh”, ông Dương phân tích.
Không chỉ vậy, khi chuỗi cung ứng dần được nối lại, lượng sữa tồn kho từ các quốc gia sản xuất sữa lớn còn rất nhiều, khiến sữa và các sản phẩm sữa nhập khẩu vào Việt Nam tăng mạnh, tạo áp lực cạnh tranh trực tiếp với sữa tươi trong nước.
Bên cạnh yếu tố khách quan, nguyên nhân chủ quan mới là yếu tố quyết định và hiện đang tồn tại ít nhất 3 vấn đề lớn.
Một là, sự bất cập trong quản lý thị trường sữa. “Chưa bao giờ thị trường Việt Nam lại ‘loạn’ thương hiệu sữa như thời gian vừa qua. Đến cả Milo cũng được gọi là sữa, thậm chí xà phòng tắm cũng gắn chữ sữa. Ngay cả người có chuyên môn cũng khó phân biệt, nói gì đến người tiêu dùng”, ông Dương nói.
Vài năm trở lại đây, bức tranh ngành bò sữa Việt Nam đang cho thấy nhiều “gam màu trầm” khi tổng đàn tăng trưởng chậm, thậm chí sụt giảm mạnh ở nhiều địa phương truyền thống. Ảnh: Duy Học.
Theo ông, thay vì tập trung cạnh tranh bằng giá trị dinh dưỡng thật sự của sữa, nhiều doanh nghiệp lại bổ sung hương, vị, màu sắc vào sản phẩm để “đánh lừa cảm giác”, nhất là đối với trẻ em và thanh thiếu niên - đối tượng cần dùng sữa nhất. Hệ quả là mức tiêu dùng sữa tươi “thật” của người Việt không tăng, trong khi các sản phẩm “na ná sữa” lại bùng nổ mạnh mẽ.
“Tôi cho rằng, sản phẩm sữa thì phải bắt đầu từ sữa. Phải quy định rõ tỷ lệ bao nhiêu mới được gọi là sữa, thì khi đó người tiêu dùng mới phân biệt được”, ông Dương nhấn mạnh.
Hai là, sự quan tâm của các bộ, ngành và địa phương đối với chương trình phát triển đàn bò sữa chưa tương xứng. Các chính sách về đất đai, quy hoạch, tín dụng, khuyến nông dành cho khu vực chăn nuôi bò sữa nông hộ còn triển khai chậm, thiếu đồng bộ. Công tác kiểm soát dịch bệnh, hỗ trợ không gian chăn nuôi cũng còn hạn chế, khiến khu vực nông hộ trở thành nhóm dễ bị tổn thương nhất.
Ba là, áp lực từ quá trình đô thị hóa và yêu cầu kiểm soát môi trường ngày càng nghiêm ngặt. Việc siết chặt là cần thiết, nhưng nếu thiếu lộ trình và giải pháp hỗ trợ phù hợp, người chăn nuôi nông hộ rất khó thích ứng, buộc phải thu hẹp hoặc rời bỏ nghề.
Từ những phân tích trên có thể thấy, với tốc độ sụt giảm tổng đàn bò sữa hiện nay, đặc biệt là sự “rơi tự do” của khu vực nông hộ, mục tiêu của chiến lược phát triển ngành chăn nuôi bò sữa đang đứng trước nguy cơ khó đạt được.
