Nằm giữa khung cảnh sơn thủy hữu tình của bản Mường Luân 1, xã Mường Luân, tỉnh Điện Biên, tháp Mường Luân đang sôi động trở lại sau thời gian dài trầm lắng. Công trình cổ có tuổi đời hơn 400 năm được tu bổ cẩn trọng: rêu phong được bóc tách, các mảng hoa văn được làm sạch và phục chế, lối vào được đổ bê tông sạch sẽ, nhà tiếp đón được dựng lên hài hòa với cảnh quan. Trong nắng vàng miền non cao, bóng tháp hiện lên vừa cổ kính vừa tươi mới, khơi dậy sự tò mò và hứng thú của những du khách thích khám phá văn hóa bản địa.
Ông Lò Văn Sú, người dân bản Mường Luân 1, xã Mường Luân, tỉnh Điện Biên, vui vẻ cho biết: “Trước đây tháp xuống cấp, khách đến xem cũng ít. Giờ đường sạch, khuôn viên thoáng, hoa văn tháp nhìn rõ hơn. Bà con chúng tôi mừng vì di tích quê mình được chăm chút, khách đến nhiều thì dịch vụ bán hàng, dẫn đường cũng có thêm thu nhập”.
Được xây dựng từ thế kỷ XVI, tháp Mường Luân mang dáng bút tháp thanh thoát, cao khoảng 15m với ba phần cân đối: chân, thân và ngọn. Dáng tháp thuôn dần về phía đỉnh, gợi hình ảnh thiếu nữ Lào duyên dáng, đầu hướng về Việt Nam, lưng tựa đất Lào, biểu tượng gắn bó của cư dân hai bên vùng biên suốt nhiều thế hệ.
Cổng vào tháp Mường Luân với kiến trúc mang đậm dấu ấn văn hóa Lào, điểm nhấn chào đón du khách trước khi bước vào không gian di tích cổ giữa núi rừng Mường Luân. Ảnh: T.H.
Hệ thống hoa văn trên thân tháp là điểm nhấn tạo nên giá trị riêng có: cặp rồng nhỏ uốn lượn, cánh sen cách điệu, mặt trời gắn gương phản sáng… tất cả được tạo tác từ đất nung với gam đỏ – nâu – xám đặc trưng. Chất mộc mạc của vật liệu địa phương kết hợp bàn tay khéo léo của thợ xưa khiến mỗi chi tiết vừa bình dị vừa khí chất. Người dân lớn tuổi trong bản vẫn truyền nhau rằng tháp được xây hoàn toàn bằng gạch, vôi, cát sông và mật mía, những vật liệu bản địa đảm bảo độ bền dẻo trước khí hậu vùng cao.
Ông Nguyễn Trọng Huế, Chủ tịch UBND xã Mường Luân, tỉnh Điện Biên, chia sẻ: “Địa phương xác định phát triển du lịch phải song song với bảo tồn di sản và giữ gìn môi trường. Khi tiến hành tu bổ tháp, xã phối hợp với huyện và ngành văn hóa để làm đúng kỹ thuật, không phá vỡ yếu tố nguyên gốc. Chúng tôi cũng huy động bà con giữ gìn vệ sinh khu vực, trồng thêm cây xanh, tạo không gian sạch, đẹp cho du khách”.
Song song với việc tôn tạo di tích, xã Mường Luân còn bắt đầu hình thành các dịch vụ trải nghiệm gắn với văn hóa Lào. Du khách đến tháp có thể tham quan bản, xem dệt thổ cẩm, thưởng thức lam nhọ, khẩu xí, rượu lá rừng, giao lưu văn nghệ hay nghe người cao tuổi kể về lịch sử tháp. Một số hộ dân đã mạnh dạn đăng ký làm du lịch cộng đồng, cải tạo nhà ở, sân vườn để đón khách lưu trú.
Tháp Mường Luân sau tu bổ hiện lên cổ kính và thanh thoát, trở thành điểm nhấn văn hóa - du lịch hấp dẫn của vùng cao Điện Biên. Ảnh: T.H.
Anh Lò Văn Hương, đoàn viên thanh niên trong bản, hào hứng nói: “Người trẻ chúng tôi mong muốn đem tháp Mường Luân lên bản đồ du lịch Điện Biên. Chúng tôi đang học thêm tiếng Anh và chữ Thái, chữ Lào, tập dẫn khách và làm các tour nhỏ quanh bản. Du lịch lên thì thanh niên có thêm việc làm, không phải đi làm xa”.
Đối với xã Mường Luân, tháp Mường Luân là một trong những điểm nhấn quan trọng của tuyến du lịch văn hóa, lịch sử kết hợp trải nghiệm đời sống cộng đồng. Thời gian tới, xã dự kiến đặt thêm biển chỉ dẫn, mở rộng bãi đỗ xe, chỉnh trang khuôn viên, đồng thời hướng dẫn người dân làm du lịch theo hướng thân thiện môi trường: hạn chế rác thải nhựa, khuyến khích sử dụng thực phẩm bản địa, giữ gìn cảnh quan xanh sạch.
Di tích được xếp hạng cấp Quốc gia từ năm 1991, nhưng giá trị thực sự của tháp chỉ có thể lan tỏa khi được kết nối với cộng đồng, với câu chuyện sống của người dân bản. Tháp Mường Luân hôm nay không chỉ là một công trình bằng gạch đá, mà là điểm gặp gỡ giữa di sản – môi trường – sinh kế. Khi văn hóa được chăm sóc đúng cách, khi cộng đồng được hưởng lợi từ di sản, tháp Mường Luân sẽ tiếp tục đứng vững giữa núi rừng, đồng hành cùng sự phát triển xanh và bền vững của vùng cao Điện Biên.
