Kịch bản Radio Thủy Lợi

Phạm Huy – Võ hà

Khi dữ liệu trở thành người cộng sự của ngành thủy lợi

MC1: Thưa quý vị và bà con, từ xưa đến nay, thủy lợi vẫn giữ vai trò “xương sống” của nền nông nghiệp – đưa nước đến ruộng, thoát nước khỏi đồng, giảm lũ cho vùng hạ du. Nhưng trong bối cảnh biến đổi khí hậu, thiên tai cực đoan và sản xuất nông nghiệp thông minh đang phát triển, thủy lợi không thể chỉ tồn tại dưới mô hình cũ. Giờ đây, hồ đập, kênh mương… ngoài xây dựng vững chắc còn cần được theo dõi liên tục, giám sát chặt chẽ, có dữ liệu, có cảnh báo và ứng dụng trí tuệ nhân tạo hỗ trợ. Thủy lợi hiện đại không chỉ là máy bơm hay con kênh. Thủy lợi hiện đại là trạm quan trắc mực nước tự động, là bản đồ kênh mương số, là hệ thống theo dõi hồ từ xa, là cảnh báo thiên tai trước khi thiên tai xảy đến. Công nghệ mới đang dần hòa vào công trình, hỗ trợ kỹ sư, hỗ trợ thủy nông viên, và hỗ trợ cả người nông dân.

MC2: Có những buổi sớm, đường vào hồ đập vẫn còn ướt sũng hơi mưa. Gió thổi mạnh qua mặt hồ. Nếu đứng lâu, sẽ cảm thấy nước đang chuyển động, dù không phát ra bất cứ âm thanh nào.Và từ chính những chuyển động ấy, người làm thủy lợi hiểu rằng hồ đập luôn không ngừng thay đổi.

Khi diện tích canh tác ngày càng rộng, khi thiên tai ngày càng khốc liệt… những bước chân trên bờ kênh đã không thể đi kịp với từng biến động của hồ đập. Đó là lúc công nghệ bắt đầu xuất hiện như một người cộng sự mới của ngành thủy lợi.

Hệ thống quan trắc tự động đã được lắp tại một số hồ chứa lớn. Mực nước gửi thẳng về điện thoại. Mỗi 15 phút lại có số liệu mới. Chỉ cần áp lực tăng bất thường… thiết bị sẽ báo động trước khi con  người kịp phát hiện.

Cách làm ấy đã bắt đầu thay đổi thói quen trực kênh – từ “nghe tiếng nước”… sang đọc dữ liệu.Và để thấy rõ sự thay đổi đó, hãy đến với những người đang làm công việc giữ nước mỗi ngày – những người đang chứng kiến sự chuyển mình của thủy lợi tỉnh nhà. Ông NGUYỄN THANH HÙNG PGĐ Công ty TNHH MTV Khai Thác Công Trình Thủy Lợi Quảng Ngãi chia sẻ:

Băng

Ông NGUYỄN THANH HÙNG

PGĐ Công ty TNHH MTV Khai Thác Công Trình Thủy Lợi Quảng Ngãi

MC 2

Không khí ởhồ đập luôn đặc biệt – vừa tĩnh lặng, vừa căng thẳng. Một tiếng còi báo động từ thiết bị quan trắc có khi quan trọng hơn cả một quyển sổ ghi chép đầy đủ. Đôi khi, chỉ cần phát hiện sớm vài phút… là đã tránh được một tình huống khó lường.

Nhưng để công nghệ thực sự phát huy tác dụng, hồ đập phải có “lý lịch” kỹ thuật rõ ràng. Bản đồ kênh mương phải chính xác. Hồ sơ công trình phải được số hóa. Bởi nếu không có dữ liệu nền, công nghệ cũng chỉ là thiết bị đứng một mình.

Hiện người làm công tác chuyên môn đang bắt đầu xây dựng một nền móng mới – để hồ đập không chỉ được quản lý bằng kinh nghiệm, mà bằng bằng chứng kỹ thuật. Ông VÕ ANH TÙNG Phó Chi cục trưởng Chi cục Thủy lợi tỉnh Quảng Ngãi cho biết

Băng

Ông VÕ ANH TÙNG

Phó Chi cục trưởng Chi cục Thủy lợi tỉnh Quảng Ngãi

MC2: Cũng theo Ông VÕ ANH TÙNG Phó Chi cục trưởng Chi cục Thủy lợi tỉnh Quảng Ngãi, Quản lý bằng dữ liệu là bước đi đầu tiên. Nhưng để vận hành hệ thống ấy, con người phải làm chủ công nghệ. Người trực hồ cần kỹ năng mới. Người quản lý cần công cụ mới. Và ngành thủy lợi… cần một cách tiếp cận mới: chủ động trước thiên tai, chứ không chỉ phản ứng sau thiên tai.

Ông VÕ ANH TÙNG

Phó Chi cục trưởng Chi cục Thủy lợi tỉnh Quảng Ngãi

MC1:

Thưa quý vị, Giữ nước chưa bao giờ là đủ. Điều cần hơn là giữ cho hồ đập luôn an toàn, để người hạ du được yên tâm, để người trực kênh không phải thức trắng trong những đêm mưa bão. Khi kinh nghiệm kết hợp với dữ liệu, khi từng mét nước được lắng nghe bằng cả con mắt kỹ thuật… thủy lợi sẽ không chỉ là công trình nữa, mà sẽ trở thành một hệ thống bảo vệ cuộc sống. Có lẽ đó là điều hồ đập đang cần. Và cũng là điều người làm thủy lợi đang nỗ lực từng ngày.

Đối thoại

MC 1: Thưa quý vị, Để công nghệ phục vụ tốt cho công tác thủy lợi, chỉ dữ liệu ngành là chưa đủ. Mực nước hồ, lượng mưa, sức chịu tải của công trình… đều chịu tác động từ điều kiện tự nhiên và biến đổi khí hậu. Vì vậy, cần có sự liên kết giữa các ngành với nhau, để xây dựng một hệ thống dự báo chung: từ thời tiết – mưa lũ – đến sức chịu đựng của hồ đập. Có như vậy, mỗi trận mưa… không phải là một phép thử, mà là điều đã được chuẩn bị từ trước. Tại tỉnh Quảng Ngãi, việc ứng dụng công nghệ trong phục vụ công tác thủy lợi được thực hiện ra sao, mời quý vị và bà con cùng đến với cuộc trao đổi với ông Đặng Trần Huân, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trưởng tỉnh Quảng Ngãi do PV Phạm Huy thực hiện.

Câu hỏi:

1; Để công tác thủy lợi có thể chuyển sang hướng hiện đại hơn, theo ông, trước hết cần có những điều kiện nền tảng nào?

2: Nếu muốn đi tới thủy lợi hiện đại, thì bước đầu tiên ngành thủy lợi tỉnh Quang Ngãi cần làm là gì? Và đâu là hướng đi mà tỉnh ta có thể triển khai ngay, không chờ đợi lâu?

MC 2: Bây giờ, mời quý vị và bà con cùng đến với một số tin vắn về lĩnh vực Thủy lợi

MC 1: thưa quý vị và bà con

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng phức tạp, nhu cầu sử dụng nước gia tăng nhưng phần lớn công trình thủy lợi vận hành theo phương thức thủ công; mô hình mô phỏng, cảnh báo, ra quyết định còn thiếu; dữ liệu phân tán, thiếu đồng bộ, chưa kết nối với thời gian thực; ngập úng, lũ lụt, hạn hán, xâm nhập mặn… gia tăng. Vì vậy, để phát huy tối đa hiệu quả các công trình, việc quản lý, vận hành cần được thực hiện theo hướng hiện đại, an toàn, linh hoạt. Theo Cục trưởng Quản lý và Xây dựng công trình thủy, thời gian tới cần tiếp tục rà soát và cập nhật mã định danh cho các công trình thủy lợi phù hợp mô hình chính quyền địa phương hai cấp. Đồng thời, tăng cường ứng dụng công nghệ số trong toàn bộ chuỗi tổ chức thực hiện vận hành công trình

MC 2:

Viện Quy hoạch Thủy lợi thông tin, đơn vị hiện vận hành các cơ sở dữ liệu trọng yếu phục vụ điều hành hồ chứa, gồm hệ thống an toàn đập, dữ liệu tưới tiêu của 45.000 công trình, hơn 2.600 trạm đo mưa Vrain và thông tin khí tượng thủy văn quốc gia. Trên cơ sở đó, đơn vị xây dựng mô hình dự báo mưa-dòng chảy, mô phỏng điều tiết hồ bằng nhiều mô hình để phát hành cảnh báo lũ, bản đồ ngập và đề xuất phương án vận hành cho hàng chục hồ lớn như Cửa Đạt, Ngàn Trươi, Tả Trạch và hệ thống sông Hồng-Thái Bình. Song, thách thức lớn nhất hiện nay là chất lượng dự báo vẫn phụ thuộc vào dữ liệu mưa và kinh nghiệm chuyên gia, dẫn tới sai số ở một số trận lũ. Các mô hình hiện hành đã cũ, cần nâng cấp để đáp ứng biến đổi khí hậu.

MC 1:

Năm 2023, dự án thủy lợi cống Long Huê và Định Bình (tại xã Chợ Lách, tỉnh Vĩnh Long) được khởi công xây dựng trong niềm vui mừng của người dân địa phương. Hiện tại, hệ thống cống đã hoàn thành đang chờ các thủ tục để nghiệm thu, bàn giao và đưa vào vận hành. Thời gian gần đây, triều cường dâng cao nên người dân địa phương mong vận hành hai công trình này càng sớm càng tốt. Khi đưa vào sử dụng hai cống Định Bình và Long Huê sẽ khép kín khu vực 2.000ha đất sản xuất của xã Chợ Lách. Trong đó, có nhiều diện tích sầu riêng, chôm chôm, cây giống rất mẫn cảm với nước mặn và triều cường.

MC 2

Tại tỉnh Đắk Lắk, Nước rút khỏi thôn Thạch Tuân (xã Hòa Xuân) từ ngày 23/11, để lại lớp bùn non dày cùng cảnh ngổn ngang trong nhà dân. Người dân mất gần hết đồ dùng, nhưng nỗi lo lớn nhất là thiếu nước sạch. Giếng bị ngập sâu khiến nước múc lên chỉ toàn bùn tanh, không thể sử dụng cho sinh hoạt. Suốt bốn ngày, nhiều người phải dùng dè sẻn vài lốc nước đóng chai mua được và nhận từ cứu trợ, ưu tiên cho trẻ nhỏ. Tình trạng trên cũng diễn ra tại các khu vực Đông Hòa, Tây Hòa và Hòa Thịnh, nơi nhà máy nước sạch bị ngập, hệ thống bơm hư hỏng, khiến hơn 38.000 khách hàng bị ngừng cấp nước. Nhiều giếng khơi bị bồi lấp, ô nhiễm nặng sau lũ.

MC 1:

Công ty TNHH MTV Khai thác công trình thủy lợi Ninh Thuận cho biết: “Đợt mưa lũ vừa qua gây ra thiệt hại vượt xa các kịch bản dự báo, đặc biệt tại hồ chứa nước Nước Ngọt (xã Vĩnh Hải) - công trình quan trọng phục vụ tưới cho 144,5ha đất nông nghiệp và cấp nước sinh hoạt. Mưa lũ cực đoan đã phá hủy 150m tường chắn sóng và gây vượt tràn đỉnh đập, xói lở 200m mái hạ lưu, cuốn trôi 40m đường ống chính và gây hư hỏng nhiều hạng mục khác”. Trong 24 giờ đầu sau sự cố, công ty đã triển khai bạt phủ, bao tải cát, khoanh vùng nguy hiểm và trực 24/24 giờ để bảo vệ thân đập. Tuy nhiên, mức độ hư hỏng lớn khiến việc khắc phục chỉ có thể tạm thời, cần nguồn kinh phí khẩn cấp để sửa chữa đồng bộ và triệt để.

Nội dung vừa rồi cũng đã..