Nuôi cá trê bể bạt - hướng thoát nghèo bền vững ở Bắc Ninh

Giữa vùng quê Tân Dĩnh, tỉnh Bắc Ninh - nơi từng nổi tiếng với nghề nuôi cá truyền thống, ít ai nghĩ rằng mô hình “cá trê trong bể xi măng lót bạt HDPE” lại có thể mở ra con đường sinh kế bền vững cho các hộ nông dân. Ấy vậy mà anh Dương Đăng Mạnh, người thôn Đại Giáp, đã chứng minh điều đó bằng nghị lực, sự dám đổi mới và tinh thần ham học hỏi.

Từ lớp tập huấn đến quyết tâm thay đổi

Cách đây hai năm, trong một lớp tập huấn kỹ thuật nuôi cá nước ngọt mật độ cao do Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Lạng Giang (tỉnh Bắc Giang cũ) tổ chức, anh Mạnh lần đầu nghe giới thiệu về mô hình nuôi cá trê đồng trong bể xi măng lót bạt HDPE. Được hướng dẫn tỉ mỉ về ưu điểm của bể bạt: dễ kiểm soát nguồn nước, hạn chế dịch bệnh, tiết kiệm diện tích và đặc biệt phù hợp với hộ nuôi ít vốn.

Sau buổi tập huấn, anh Mạnh tìm đến một số hộ đã áp dụng mô hình ở huyện Hiệp Hòa để học hỏi thêm. Anh nhận thấy cá trê đồng là loài sống khỏe, ăn tạp, hoàn toàn có thể phát triển ở điều kiện diện tích nhỏ. Từ đó, anh quyết định đầu tư thử nghiệm.

Anh Mạnh xây dựng hai bể xi măng, mỗi bể rộng 35m², được lót bạt HDPE loại dày để tránh rò nước và giữ ổn định môi trường nuôi. Tổng chi phí đầu tư khoảng hơn 10 triệu đồng, bao gồm bạt, hệ thống cấp thoát nước và sục khí. Anh chọn mua giống cá trê đồng tại cơ sở uy tín ở Hải Dương, đảm bảo nguồn gen sạch bệnh.

“Cá trê ăn khỏe nhưng nhạy với nước bẩn. Nếu không thay nước đều, chất nhớt do cá tiết ra sẽ khiến nước đục và cá chết hàng loạt”, anh Mạnh chia sẻ. Vì thế, mỗi ngày anh thay nước hai lần, vừa để loại bỏ chất nhờn, vừa giúp cá hấp thu tốt thức ăn.

Khác với nuôi trong ao đất, mô hình bể bạt cho phép anh kiểm soát hoàn toàn lượng thức ăn và vệ sinh môi trường. Cám viên công nghiệp được cho ăn hai lần vào tối và đêm, thời điểm cá hấp thụ thức ăn tốt và tăng trưởng mạnh nhất. Tất cả quá trình đều ghi chép tỉ mỉ, từ lượng cám đến tốc độ tăng trưởng của đàn cá.

Hiệu quả vượt mong đợi

Chỉ sáu tháng sau khi thả nuôi, anh Mạnh thu hoạch được 6 tấn cá trê đồng, trọng lượng trung bình 270g/con. Với giá bán 54.000 đồng/kg, tổng doanh thu đạt 324 triệu đồng/vụ. Sau khi trừ chi phí giống, cám, thuốc và điện nước khoảng 160 triệu đồng, anh thu lãi ròng 164 triệu đồng - gấp đôi so với mô hình nuôi ao trước đây.

Nếu tính theo tỷ lệ diện tích, hai bể bạt chỉ khoảng 70m² nhưng cho sản lượng tương đương 18 tấn/2.000m² ao đất, nghĩa là hiệu quả cao hơn nhiều lần.

Không phải ai nuôi cá trê cũng thành công. Nhiều hộ ở các xã lân cận từng thua lỗ vì tỷ lệ hao hụt cao, có thể lên đến 70% nếu xử lý nước kém. Nhưng với anh Mạnh, kiến thức từ lớp tập huấn đã giúp anh hiểu rõ đặc tính loài cá này: cá trê thích bóng tối, ăn ban đêm, cần nước sạch và yên tĩnh.

Cứ thế, anh điều chỉnh từng chi tiết, bố trí hệ thống thoát nước, đến chọn loại cám phù hợp. “Nuôi cá không chỉ là nghề mà còn là khoa học. Mình phải nắm được tập tính của nó thì mới thắng”, anh chia sẻ..

Nhờ cách làm bài bản, đàn cá trê của anh ít bệnh, tăng trưởng đều, ít hao hụt. Thương lái ở Lạng Giang, Việt Yên và cả Bắc Ninh thường xuyên tìm đến thu mua, có thời điểm cá khan hiếm, giá còn tăng thêm 3.000-5.000 đồng/kg.

Điều khiến anh Mạnh tâm đắc hơn cả là sự ổn định của mô hình: “Mỗi năm tôi chỉ nuôi một vụ, do sau tháng 10 giống không còn. Nhưng chỉ cần một vụ đã đủ để lo cho gia đình, tái đầu tư và thời gian chờ vào đàn cá tiếp theo gia đình tôi tập trung nuôi thêm ngan thịt”.

Từ mô hình nhỏ - Hướng mở cho người ít vốn

Song song với nuôi cá, anh Mạnh còn duy trì 1.000 con ngan thịt, tận dụng phân ngan làm nguyên liệu cho bể ga xử lý khí sinh học dung tích 30–35 khối. Cách làm này giúp anh tiết kiệm chi phí, bảo vệ môi trường và không phát sinh mùi khó chịu - vấn đề mà nhiều hộ khác đang gặp phải.

Anh cho biết, giai đoạn đầu mua giống gia đình cũng khó khăn, toàn bộ vốn đều từ tiết kiệm của gia đình. Nhưng chính nhờ mô hình bể bạt tiết kiệm, quản lý dễ, rủi ro thấp nên anh có thể chủ động xoay vòng vốn, không lo “vỡ kế hoạch” giữa chừng.

Cách đây vài năm, gia đình anh Mạnh vẫn nằm trong diện hộ cận nghèo. Nhà nhỏ, đất canh tác ít, nguồn thu bấp bênh. Nay, với tổng thu nhập hơn 400 triệu đồng/năm từ cá trê và ngan thịt, anh không chỉ thoát nghèo mà còn trở thành điển hình nông dân sản xuất giỏi của xã Tân Dĩnh.

Điều đáng quý hơn cả là tinh thần chia sẻ. Anh thường xuyên hướng dẫn bà con đến tham quan mô hình, hướng dẫn kỹ thuật miễn phí, nhất là các hộ trẻ mới khởi nghiệp. Chi cục Chăn nuôi, Thú y và Thuỷ sản tỉnh Bắc Ninh cũng đưa mô hình của anh vào danh sách mô hình nuôi cá điển hình, hiệu quả để nhân rộng trong tỉnh.

Trong bối cảnh đất canh tác ngày càng thu hẹp, chi phí đầu tư nông nghiệp lớn, mô hình nuôi cá trê trong bể bạt HDPE được xem là giải pháp khả thi cho những hộ ít vốn. Tổng đầu tư thấp, kỹ thuật không quá phức tạp, thời gian quay vòng nhanh - đó là ưu điểm mà ngành nông nghiệp tỉnh Bắc Ninh đang khuyến khích nhân rộng.

Anh Mạnh dự định sắp tới sẽ xây thêm hai bể mới, nâng tổng diện tích lên 150m². “Nếu duy trì đúng kỹ thuật, mô hình này có thể đạt doanh thu 600-700 triệu đồng/năm, lợi nhuận chiếm gần 50%”, anh nói.

Mô hình nhỏ bé ở Tân Dĩnh hôm nay không chỉ là câu chuyện thoát nghèo của một hộ gia đình, mà còn là minh chứng cho giá trị của tri thức nông nghiệp khi đến được với người dân. Từ lớp tập huấn của Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Lạng Giang năm nào, hạt mầm tri thức đã nảy nở thành những bể cá trê đầy ắp niềm tin và sự no ấm.