Người 'xé rào' cho nông nghiệp Đất Cảng: [Bài cuối] Tiếp nối dòng chảy đổi mới

Quyết sách vô  tiền khoáng hậu vì nông thôn

Tiếp tục lần tìm dấu ấn của tinh thần đổi mới năm xưa tại Hải Phòng, chúng tôi rong ruổi khắp các làng quê vốn thuần túy, nay đã đổi thay với những con đường rộng thênh thang, có điện chiếu sáng, có nơi rộng đến 9m… chẳng khác gì đô thị. Câu chuyện về xây dựng nông thôn mới (NTM) kiểu mẫu đã hiện lên đầy thuyết phục: Một cuộc đổi thay mang tính cách mạng làm thay đổi tận gốc rễ bộ mặt nông thôn, biến những làng quê trở thành nơi đáng sống, tiệm cận với văn minh đô thị và đang mạnh mẽ bước vào kỷ nguyên số.

Khi tìm gặp các nhân vật lịch sử từng trực tiếp tham gia tham mưu, lãnh đạo, triển khai chương trình xây dựng NTM kiểu mẫu với các tiêu chí "vô tiền khoáng hậu", chưa từng có tiền lệ với nguồn lực đầu tư hơn 100 tỷ đồng cho mỗi xã, chúng tôi được biết rằng: Vào khoảng năm 2019, lãnh đạo TP Hải Phòng đã nhận thấy một thực tế về khoảng các giữa khu vực đô thị trung tâm với vùng nông thôn rộng lớn. Để lấp đầy khoảng cách đó cần quyết sách đủ mạnh, đủ táo bạo.

Sau nhiều lần họp bàn, cân nhắc, một chỉ đạo mang tính chiến lược đã được đưa ra: “Thành phố sẽ dành nguồn lực đáng kể để đầu tư cho nông thôn, với mục tiêu không chỉ xóa đi khoảng cách mà còn đưa người dân nông thôn tiếp cận với những nền tảng văn minh, hiện đại nhất”.

Ý tưởng này được cụ thể hóa sau Hội nghị toàn quốc tổng kết 10 năm xây dựng NTM. Một yêu cầu đột phá được đặt ra cho lãnh đạo Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (nay là Sở Nông nghiệp và Môi trường) lúc đó là: “Nghiên cứu phương án để tham mưu cho UBND TP Hải Phòng bố trí tới 1/3 ngân sách của thành phố cho chương trình NTM giai đoạn tiếp theo - tiền thân của NTM kiểu mẫu sau này”.

Trọng tâm của xây dựng NTM kiểu mẫu ở Hải Phòng chính là hạ tầng giao thông, với quan điểm “giao thông mở đến đâu, kinh tế phát triển đến đó”, lãnh đạo thành phố đã gạt đi những phương án thận trọng, chỉ mở rộng đường trên nền cũ. Thay vào đó là một quyết sách táo bạo, một tầm nhìn vượt thời gian: “Phải làm đường nông thôn theo chuẩn đô thị. Đường trục xã phải rộng 9m, đường thôn 7m, ngõ xóm cũng phải rộng rãi, phong quang. Không chỉ mở đường, mà phải đồng bộ cả vỉa hè, cây xanh, điện chiếu sáng và hệ thống thoát nước”.

Có lẽ, đó là một quyết định mà vào thời điểm đó, nhiều người cho là "không tưởng" - bởi lẽ nguồn lực quá lớn và việc giải phóng mặt bằng không có đền bù rất dễ bị phản đối, khó thực hiện… Nhưng trong thời khắc quan trọng, lãnh đạo thành phố khi ấy đã nhìn thấy trước tốc độ phát triển vũ bão của Hải Phòng và nhận định: “Nếu không làm ngay lúc đó, chỉ vài năm sau, cơ hội mở rộng không gian phát triển cho nông thôn sẽ vĩnh viễn khép lại”. Và quyết sách ấy, giờ đây nhìn lại, chính là "chìa khóa vàng" mở ra một chương mới cho nông thôn Hải Phòng.

Ý Đảng hợp lòng dân, sự đồng thuận hiếm thấy

Thực tiễn đã chứng minh rằng một chủ trương dù đúng đắn đến đâu nhưng không được người dân đồng thuận thì cũng không thể thành công. Nhìn về Hải Phòng, khi thành phố xác định sẽ đầu tư 100% ngân sách, còn người dân sẽ đóng góp bằng thứ quý giá nhất của mình là đất đai. Chủ trương này nhanh chóng nhận được sự hưởng ứng sâu rộng.

"Tôi làm lãnh đạo đã nhiều năm, đã từng triển khai nhiều chủ trương, chính sách nhưng chủ trương xây dựng NTM kiểu mẫu là đặc biệt nhất. Đất thì đắt đỏ (có chỗ đến mấy chục triệu đồng một mét vuông) nhưng người dân vẫn sẵn sàng hiến để làm đường giao thông nông thôn. Tôi cảm nhận được sự ủng hộ và đồng thuận rất cao từ người dân", ông Vũ Văn Thắng, nguyên Chủ tịch UBND phường Lập Lễ (cũ) chia sẻ.

Chỉ trong vài năm, đã có hơn 45.000 hộ dân tự nguyện hiến tặng trên 834.000 m2 đất, với giá trị ước tính hơn 5.600 tỷ đồng. Bình quân mỗi xã phải tổ chức trên 30 cuộc họp để tuyên truyền, vận động, nhưng ở đâu cũng nhận được sự đồng lòng. Tiêu biểu như dự án tại xã Lập Lễ (nay là phường) cần tới 39.000 m2 đất hiến tặng. Ở xã Lê Lợi (nay là phường An Dương) có tới 120 hộ dân tham gia hiến đất, trong đó có những gia đình như hộ ông Nguyễn Văn Thảnh, Trần Quang Ngọc, Nguyễn Đình Hùng đã không ngần ngại hiến những phần đất thổ cư mặt đường quý giá.

Ông Phùng Công Tiến - nguyên Chủ tịch UBND xã Gia Minh (Thủy Nguyên cũ) từng đánh giá: “Đây là một trong những chủ trương đúng đắn và hợp với lòng dân. Trong quá trình làm việc, chúng tôi thấy nhân dân đồng tình ủng hộ rất cao, với tinh thần hiến đất là 100% các hộ dân”.

Từ sự đồng thuận đó, một làn sóng hiến đất, chung tay làm đường NTM kiểu mẫu đã lan tỏa khắp các làng quê. Ông Đỗ Văn Muôn ở Gia Đức (Thủy Nguyên cũ) khi được hỏi cũng không giấu được niềm vui: “Được sự quan tâm của thành phố đầu tư xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu, đặc biệt là các tuyến đường hiện nay được mở rộng, hè thông, cây cối, hệ thống thoát nước rất đảm bảo. Đối với nhân dân địa phương thì rất là vui mừng, phấn khởi”.

Sự đổi thay không chỉ là những con đường, đó là niềm vui lấp lánh trong ánh mắt của người nông dân khi thu hoạch các sản phẩm nông nghiệp được tiện lợi hơn. Với những con đường giao thông nội đồng được bê tông hóa, phương tiện vận chuyển ra đến tận nơi. Cùng đó là niềm vui các chủ thể sản phẩm OCOP được hỗ trợ giới thiệu, tiêu thụ khắp nơi, được nâng tầm giá trị, nâng tầm thương hiệu, được đưa lên các nền tảng thương mại điện tử, các gian hàng trực tuyến... Với sản lượng bán, nguồn thu đều tăng, chi phí sản xuất, chi phí trung gian giảm dần.

“Trước đây cứ nghĩ mật ong rừng ngập mặn của mình đã có đầu mối thu mua ổn định rồi, nhiều người sẽ tự tìm đến mua… nhưng không phải thế. Từ khi được công nhận sản phẩm OCOP sản phẩm được nâng tầm hẳn, giá trị tăng, việc bán hàng rất thuận lợi, nguồn thu tăng hẳn. Đặc biệt, các kênh bán hàng phong phú, dễ dàng tiếp cận hơn so với cách làm truyền thống trước đây”, ông Nguyễn Thanh Tùng - Giám đốc HTX KDDV Tùng Hằng chia sẻ.

Hạ tầng và diện mạo nông thôn thay đổi toàn diện

Sự lột xác diện mạo của nông thôn Hải Phòng không chỉ là nhìn thấy bằng mắt thường, nó được minh chứng bằng những con số biết nói được ghi nhận trong các báo cáo tổng kết của thành phố. Giai đoạn 2021-2024, một nguồn lực gần 98.000 tỷ đồng đã được huy động. Trong đó, riêng người dân đã đóng góp giá trị đất hiến tặng lên tới hơn 7.500 tỷ đồng, một minh chứng hùng hồn cho sức mạnh của sự đồng thuận.

Ông Trần Văn Thiệp ở TDP Khánh Thịnh, phường Hồng An (xã An Hồng, huyện An Dương cũ), chia sẻ: “Bản thân chúng tôi là những người chủ động hiến đất cho dự án xây dựng tuyến đường và sẽ là những người đầu tiên hưởng lợi từ chương trình này. Tuyến đường khi xây dựng xong sẽ mở ra một bộ mặt mới cho vùng quê chúng tôi nói riêng và địa phương nói chung”.

Sự đầu tư đột phát về hạ tầng đã thực sự định hình nên một diện mạo nông thôn theo hướng văn minh, hiện đại, tiệm cận với đô thị. Hơn 6.500 km đường giao thông trên địa bàn các xã đã được cứng hóa, mở rộng. Những con đường trục xã, liên xã giờ đây thênh thang với mặt đường nhựa rộng tối thiểu 7-9m, có vỉa hè, cây xanh, rãnh thoát nước và điện chiếu sáng đồng bộ. Đường thôn, ngõ xóm cũng được mở rộng tới 3,5-5,5m, đảm bảo "sáng - xanh - sạch - đẹp".

Đáng nói, sự thay đổi không chỉ dừng lại ở những con đường mà còn là sự chuyển mình toàn diện về chất lượng sống. Giờ đây, 100% các trường học đều đạt chuẩn cơ sở vật chất, 100% các xã đạt Bộ tiêu chí quốc gia về y tế, và 100% các xã đều có trung tâm văn hóa - thể thao khang trang. Tỷ lệ người dân tham gia bảo hiểm y tế và được sử dụng nước sạch theo quy chuẩn đều đạt 99%.

Quả ngọt lớn nhất của chương trình chính là sự cải thiện vượt bậc trong đời sống người dân. Thu nhập bình quân đầu người khu vực nông thôn đến năm 2024 đã đạt 79 triệu đồng/người/năm. Một thành tựu đặc biệt đáng tự hào là tỷ lệ hộ nghèo theo chuẩn đa chiều đã về mức 0%. Đây không chỉ là một con số, mà là sự khẳng định cho một chủ trương đúng đắn, thực sự lấy người dân làm trung tâm, không để ai bị bỏ lại phía sau. Những thành quả toàn diện và bền vững này không chỉ là niềm tự hào của riêng Hải Phòng mà còn tạo ra một nền tảng vững chắc, một cú hích mạnh mẽ cho một tầm vóc lớn hơn.

Đi trên những con đường ở các xã NTM kiểu mẫu của Hải Phòng hôm nay, chúng ta cảm nhận rõ dáng hình của một đô thị đang hình thành. Những con đường "không còn bờ tre" mà thay vào đó là vỉa hè, cây xanh, đèn điện lung linh. Nhưng sự đổi mới còn đi xa hơn thế. Một "luồng gió mới" của cuộc cách mạng số đang thổi vào từng ngõ ngách, làm cho những thành quả hạ tầng trở nên sống động và bền vững hơn.

Tại các xã như Tân Minh, Hùng Thắng, mô hình chính quyền địa phương 2 cấp tinh gọn kết hợp với chuyển đổi số đang phát huy hiệu quả rõ rệt. Người dân không còn phải đi lại vất vả, các thủ tục hành chính được giải quyết nhanh chóng qua dịch vụ công trực tuyến. Công nghệ len lỏi vào đời sống sản xuất: cảm biến theo dõi độ ẩm đất, hệ thống tưới tự động, giám sát nhiệt độ trong nuôi trồng thủy sản giúp nông dân nâng cao năng suất. Các mô hình "chợ số - nông sản số" giúp người dân tiếp cận thương mại điện tử, mở rộng thị trường.

Thế hệ trẻ được tiếp cận các khóa học số, học cách kinh doanh online ngay trên mảnh đất quê hương. Làng quê giờ đây không chỉ sáng - xanh - sạch - đẹp về cảnh quan, mà còn trở nên thông minh, minh bạch và hiệu quả trong vận hành. Đáng nói, chính kết quả xây dựng NTM kiểu mẫu của TP Hải Phòng là nền tảng vững chắc cho hành trình "lên phố" của một số địa phương. Sau khi thẩm định, từ ngày 1/1/2025, theo Nghị quyết số 1232 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, huyện An Dương đã trở thành quận và huyện Thủy Nguyên trở thành thành phố trực thuộc thành phố Hải Phòng.

Sự chuyển mình mạnh mẽ này không phải là một bước nhảy vọt ngẫu nhiên. Nó là kết quả tất yếu từ nhiều năm kiên trì thực hiện chương trình xây dựng NTM kiểu mẫu. Chính cuộc cách mạng về hạ tầng đã giúp các xã đi trước một bước, đạt được các tiêu chí đô thị một cách dễ dàng và đồng bộ. Nếu không có những con đường rộng mở, những công trình phúc lợi được đầu tư bài bản, hành trình "lên phố" của An Dương và Thủy Nguyên chắc chắn sẽ còn nhiều gian nan.

Đông - Tây kết hợp, vươn tới nông thôn đáng sống

Sự kiện lịch sử ngày 1/7/2025, khi Hải Phòng và Hải Dương chính thức hợp nhất, đã mở ra một chương mới hào hùng, một tầm vóc mới cho thành phố Cảng. Trên hành trình xây dựng NTM, đây là một sự "hợp lực" mang ý nghĩa chiến lược.

Tại Đại hội Đảng bộ TP Hải Phòng lần thứ nhất (nhiệm kỳ 2025-2030), Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Bùi Văn Thăng đã khẳng định: "Chương trình xây dựng NTM đã huy động được sự tham gia của cả hệ thống chính trị và nhân dân... góp phần thay đổi diện mạo nông thôn, hạ tầng cơ sở được nâng cấp đồng bộ, từng bước tiệm cận đô thị."

Sự kết hợp này tạo ra tiềm năng to lớn. Nếu Hải Phòng (phía đông) tạo dấu ấn với mô hình NTM kiểu mẫu tiệm cận đô thị, thì Hải Dương (phía tây) lại là một trong những tỉnh đi đầu cả nước, được công nhận hoàn thành nhiệm vụ xây dựng NTM từ năm 2020. "Thành phố Hải Phòng mới" không chỉ có cảng biển lớn nhất miền bắc, mà còn sở hữu một vựa lúa, một trung tâm nông nghiệp công nghệ cao của cả vùng Đồng bằng sông Hồng.

Tầm nhìn đến năm 2045, sẽ "xây dựng nền nông nghiệp Hải Phòng phát triển toàn diện theo hướng hiện đại, bền vững, tạo ra giá trị gia tăng cao, có sức cạnh tranh trên thị trường khu vực và quốc tế". Để làm được điều đó, thành phố sẽ tập trung vào các giải pháp trọng tâm: quy hoạch và quản lý chặt chẽ đất nông nghiệp, có cơ chế đột phá để thu hút doanh nghiệp đầu tư, hoàn thiện hạ tầng cho các vùng sản xuất lớn và đặc biệt "xác định khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là giải pháp trọng tâm, động lực chính cho tăng trưởng bền vững trong nông nghiệp".

Có thể nói, nếu như hơn bốn thập kỷ trước, "luồng gió" đổi mới từ Đoàn Xá đã góp phần làm thay đổi nền nông nghiệp cả nước thì ngày nay, trên một tầm vóc mới, dòng chảy đổi mới ấy đang tiếp tục cuộn chảy mạnh mẽ hơn bao giờ hết. Tinh thần đổi mới, sáng tạo, đột phá không chỉ diễn ra trong lĩnh vực nông nghiệp, nông thôn mà còn tiếp tục diễn ra trên các lĩnh vực kinh tế - xã hội khác, nhất là sau khi hợp nhất với Hải Dương hình thành nên siêu đô thị với nhiều thế mạnh nổi trội. Đó là dòng chảy của sự hợp lực, của trí tuệ và của khát vọng xây dựng một Hải Phòng với những miền quê trù phú, văn minh, hiện đại, một trọng điểm kinh tế năng động của vùng Đông Bắc và của cả nước.