Vào vụ đông xuân năm nay tỉnh Quảng Bình gieo cấy trên 29.000ha với các giống lúa thuần được cơ cấu chính như VNR20, Hà Phát 3, P6, HN6, QS88, PC6, QC03… Theo ông Hồ Khắc Minh, Chi cục trưởng Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật Quảng Bình, vào đầu vụ do thời tiết thất thường nên cây lúa phát triển chậm, khi những trà lúa sớm trổ bông lại gặp mưa nên ảnh hưởng đến năng suất. “Tuy nhiên, vượt lên những khó khăn, nông dân vẫn có vụ đông xuân được mùa dù năng suất bình quân không cao bằng năm ngoái.

Nông dân có lãi khoảng 20 triệu đồng/ha

Chiều muộn nhưng nắng vẫn còn khét nóng. Trên cánh đồng ngoài của xã Hàm Ninh (huyện Quảng Ninh, Quảng Bình), chiếc máy cày sơn màu vàng tươi vẫn cần mẫn lướt những đường thẳng trên cánh đồng lúa rực vàng. Chừng ba vòng chạy, máy gặt giảm tốc độ rồi ép vào bờ ruộng. Ông Phan Lệ cùng người nhà đẩy cái máng tôn đến gần. Trên máy gặt, chiếc vòi được đẩy tới máng hứng và dòng thóc vàng từ máy gặt ào ạt tuôn xuống. Ông Lệ hứng bao tải ở cuối máng để thóc chảy vào. Khi đầy bao ông chắn đáy máng, kéo bao thóc ra, đưa bao tải khác vào. Xả hết thóc, máy cày lại rồ ga chạy lượn ra ruộng lúa…

Ông Lệ và mấy người phụ đưa những bao thóc đầy căng lên chất bên đường bê tông để đợi thương lái cho ô tô tải đến bốc vận chuyển về điểm tập kết ở khu đất rộng bên cây xăng trên đường liên xã. Ông Lệ gạt mồ hôi trên mặt, với tay lấy chai nước mát, ngửa cổ tu ừng ực cho đã cơn khát rồi cất tiếng: “Đầu vụ đông xuân năm nay thương lái mua tại ruộng với giá sáu mươi thôi (6 triệu đồng/tấn). So với vụ đông xuân năm ngoái thì kém hơn vì năm ngoái họ mua giá bảy mươi, nhưng lúa được mùa nên cũng có lãi. Tính hết chi phí cũng lãi trên dưới 20 triệu đồng mỗi ha”.

Gia đình ông Lệ có khoảng 1ha lúa 2 vụ. Vụ đông xuân này ông làm giống VNR20 cùng với các hộ có ruộng liền bờ. Khi gieo khoảng 1 tháng thì trời có sương muối và mưa lạnh thất thường làm cây lúa chững lại, không phát triển. Đến thời gian lúa trổ, những trà sớm gặp mưa nên năng suất thấp.

“Ruộng nhà tôi và các hộ xung quanh tránh được thời tiết cực đoan nên chỉ ảnh hưởng nhẹ. Lúa này xả đồng thì năng suất rơi vào tầm hơn 70 tạ/ha”, ông Lệ nói chắc.

Cánh đồng lớn của HTX Dịch vụ nông nghiệp Xuân Bồ (xã Xuân Thủy, huyện Lệ Thủy) rộng gần 200ha đang vào vụ gặt rộ. Ông Trần Văn Dũng, Giám đốc HTX đội nắng chỉ đạo việc thu hoạch và điều phối thương lái thu mua lúa tươi, phần còn lại vận chuyển về sân phơi. Ông Dũng cho hay: “Đầu vụ có vất vả nhưng với nông dân thì ăn thua chi. Hiện lúa thu hoạch năng suất đạt 72 tạ/ha. Đây là vùng ruộng cao nên năng suất như vậy là rất cao rồi. Nhìn chung đây là vụ lúa được mùa, hi vọng giá lúa cuối vụ tăng lên để bà con có lãi hơn”.

Liên kết và giống mới góp sức cho mùa vàng

Vụ đông xuân này, Quảng Bình có thêm nhiều doanh nghiệp liên kết với bà con thực hiện nhiều mô hình sản xuất lúa theo hướng hữu cơ và đưa giống mới vào sản xuất. Chị Nguyễn Thị Thanh, Giám đốc Công ty Nông nghiệp và Xây dựng Thành Đạt (huyện Quảng Ninh) chia sẻ: “Chúng tôi cũng là nông dân thôi, nhưng mạnh dạn thành lập doanh nghiệp và liên kết với bà con để tạo nên những cánh đồng canh tác theo kỹ thuật mới, giống lúa mới cho năng suất, chất lượng cao và mang lại lợi nhuận cho bà con nông dân”.

Theo chị Thanh, vụ đông xuân này, Công ty liên kết với các hộ nông dân sản xuất lúa giống mới trên diện tích gần 210ha tại các huyện Quảng Ninh và Lệ Thủy. Trên cánh đồng xã Hàm Ninh diện tích liên kết là 30 ha với giống lúa VNR20. Ông Phạm Chí Công (xã Hàm Ninh, huyện Quảng Ninh), một hộ dân liên kết với Công ty nói chắc với chúng tôi trên cánh đồng: “Ruộng nào thì tôi không nói, chứ ruộng lúa nhà tôi chắc chắn năng suất đạt 4 tạ lúa tươi mỗi sào (80 tạ/ha)”.

Chị Thanh cũng chia sẻ: “Hơn tuần nay, Công ty đã thực hiện mua lúa tươi tại ruộng theo giá thị trường cho bà con và hỗ trợ việc vận chuyển. Nhìn chung năng suất lúa của bà con vụ này đạt từ 70 đến 80 tạ/ha. Đây là mức năng suất khá cao trong vụ sản xuất gặp nhiều khó khăn, thời tiết bất thuận”.

Cũng theo chị Thanh, vụ đông xuân này Công ty có kế hoạch thu mua khoảng 2.000 tấn lúa cho bà con nông dân trong và ngoài liên kết. “Mong đến cuối vụ giá lúa lên cao để bà con nông dân có thêm thu nhập, có động lực và đầu tư để sản xuất vụ mùa”, chị bộc bạch.

Chúng tôi về HTX Dịch vụ nông nghiệp Thống Nhất (xã An Ninh, huyện Quảng Ninh). Cánh đồng lớn của HTX rộng hơn 250ha nhộn nhịp người và xe. Theo anh Hoàng Hải Đàn, Giám đốc HTX, vụ đông xuân 2024 - 2025, HTX cơ cấu một số giống lúa mới như Nhị ưu 838, TBR97, DS1… “Năng suất trung bình trên toàn bộ diện tích lúa của HTX là 75 tạ/ha, cũng có những trà đạt đến 80 tạ/ha. Đánh giá chung vụ này bà con được mùa”, anh Đàn nói.

Gia đình bà Nguyễn Thị Huệ (xã An Ninh) có khoảng 2ha lúa, hiện đã thu hoạch hơn một nửa diện tích. Bà bảo: “Vụ đông xuân năm ngoái thuận lợi, năng suất lúa đạt gần 80 tạ/ha. Vụ xuân năm nay lúa nhà tôi năng suất không bằng năm ngoái nhưng cũng đạt hơn 75 tạ/ha. Như vậy là được mùa, trong khó khăn mà nông dân vẫn có lãi hơn 20 triệu đồng/ha là vui lắm rồi”.

Theo báo cáo nhanh của Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật Quảng Bình, trận mưa dông xảy ra vào ngày 12/5 làm đổ, ngập nước khoảng 1.500ha lúa vụ đông xuân đang giai đoạn thu hoạch hoặc gần thu hoạch. Ngay sau đó, Sở Nông nghiệp và Môi trường Quảng Bình đã chỉ đạo các địa phương tập trung phương tiện, nhân lực nhanh chóng thu hoạch sớm diện tích lúa bị đổ rạp. Qua đó đã tránh được thiệt hại cho bà con nông dân.

Theo ông Hồ Khắc Minh, Chi cục trưởng Chi cục trồng trọt và Bảo vệ thực vật Quảng Bình, vụ đông xuân năm ngoái, Quảng Bình được mùa lớn với năng suất bình quân 63,5 tạ/ha. “Vụ đông xuân năm nay tuy năng suất không bằng năm ngoái nhưng thấp hơn không nhiều, nông dân vẫn được mùa trong gian khó”, ông Minh nói.