Hội nghị P4G (Hà Nội, 15-17/4/2025), với chủ đề “Chuyển đổi xanh bền vững, lấy con người làm trung tâm”, là sự kiện cấp cao đa phương về tăng trưởng xanh có quy mô lớn nhất do Việt Nam đăng cai tổ chức trong giai đoạn 2021-2026. Báo Nông nghiệp và Môi trường sẽ cập nhật xuyên suốt những cam kết mạnh mẽ, vai trò chủ động và trách nhiệm quốc tế của Việt Nam trong khuôn khổ Hội nghị P4G.

Là quốc gia sở hữu trữ lượng niken lớn hàng đầu thế giới (theo số liệu mới nhất từ Báo cáo của Cơ quan Khảo sát Địa chất Hoa Kỳ (USGS) là khoảng 55 triệu tấn, chiếm 42% trữ lượng toàn cầu) - nguyên liệu chính để sản xuất pin xe điện - Indonesia đang nắm trong tay lợi thế chiến lược để bứt phá trong cuộc đua xanh toàn cầu.

Không chỉ tập trung vào sản xuất ô tô hay xe máy điện, nước này còn định hình một hệ sinh thái startup xe điện (EV startup) đa dạng, trải dài từ sản xuất phương tiện, pin, trạm sạc đến các nền tảng công nghệ quản lý năng lượng thông minh.

Điểm đặc biệt trong cách tiếp cận của Indonesia là sự kết hợp đồng bộ giữa chính sách ưu đãi, nguồn lực sẵn có và sự năng động của khối doanh nghiệp khởi nghiệp. Đây là lý do hệ sinh thái EV tại quốc gia này đang phát triển nhanh chóng, mở ra cơ hội không chỉ trong nước mà còn cả thị trường khu vực và toàn cầu.

Bối cảnh toàn cầu thúc đẩy chuyển đổi xanh

Toàn cầu đang bước vào giai đoạn chuyển dịch mạnh mẽ sang nền kinh tế phát thải thấp. Đặc biệt trong lĩnh vực giao thông, xe điện là một trong những hướng đi then chốt để đạt mục tiêu phát thải ròng bằng 0.

Indonesia - nền kinh tế lớn nhất Đông Nam Á - không nằm ngoài xu thế này. Chính phủ nước này đặt mục tiêu đến năm 2030 sẽ sản xuất được 600.000 ô tô điện và 2,45 triệu xe máy điện. Để đạt được con số này, nhiều chính sách đã được ban hành nhằm khuyến khích tiêu dùng và sản xuất trong nước: miễn thuế nhập khẩu linh kiện, trợ giá cho người mua xe điện, phát triển mạng lưới trạm sạc...

Đáng chú ý, từ năm 2020, Indonesia đã cấm xuất khẩu quặng niken thô - động thái nhằm thúc đẩy đầu tư vào chuỗi chế biến sâu và sản xuất pin ngay trong nước. Đây được coi là bước đi mang tính quyết định để nước này không chỉ là nhà cung cấp nguyên liệu mà còn là trung tâm sản xuất pin lithium-ion phục vụ toàn cầu.

Làn sóng startup gia nhập cuộc chơi

Nếu như trước đây, thị trường EV ở Indonesia chủ yếu do các tập đoàn lớn thống trị, thì hiện nay các startup đang nổi lên như một lực lượng mới đầy tiềm năng. Các công ty khởi nghiệp như Electrum, Smoot, Volta chuyên sản xuất xe máy điện; IBC, Swap Energi tập trung vào pin và mô hình đổi pin; trong khi ChargeIn, Powerindo cung cấp các giải pháp về trạm sạc thông minh, quản lý năng lượng và tích hợp công nghệ AI.

Một mô hình sáng tạo được đánh giá cao là “thuê pin thay vì mua” - giúp người tiêu dùng giảm chi phí ban đầu khi sử dụng xe điện. Startup như Swap Energi đã triển khai mạng lưới đổi pin nhanh, cho phép người dùng thay pin đầy chỉ trong vài phút, thay vì phải sạc lâu tại nhà.

Không chỉ dừng ở đó, nhiều startup còn đầu tư vào phát triển phần mềm quản lý, sử dụng dữ liệu để tối ưu hành trình, theo dõi tình trạng pin và bảo trì xe. Điều này đang làm thay đổi cách tiếp cận trong phát triển giao thông điện - từ sản phẩm đơn lẻ sang hệ sinh thái thông minh.

Đòn bẩy từ chính sách và kết nối

Thành công của các startup EV không thể thiếu sự hậu thuẫn mạnh mẽ từ chính phủ. Indonesia không chỉ hỗ trợ tài chính hay miễn thuế, mà còn xây dựng các khu công nghiệp chuyên biệt như tại Morowali và Batang, dành riêng cho sản xuất pin và linh kiện xe điện.

Ngoài ra, nước này cũng thúc đẩy hợp tác quốc tế với Nhật Bản, Hàn Quốc và Trung Quốc để thu hút vốn, công nghệ và chuyển giao kỹ thuật. Sự phối hợp giữa nhà nước và tư nhân, cùng hệ thống đại học, viện nghiên cứu như Đại học Indonesia hay Viện Công nghệ Bandung (ITB) đã tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển dài hạn.

Các tổ chức quốc tế như Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB), UNDP hay GIZ cũng tham gia hỗ trợ tài chính và tăng tốc các dự án khởi nghiệp trong lĩnh vực này.

Thách thức vẫn còn

Dù nhiều cơ hội, nhưng hệ sinh thái startup EV ở Indonesia cũng đang đối mặt với không ít rào cản. Chi phí đầu tư ban đầu cho xe điện và hạ tầng vẫn còn cao, đặc biệt ở các khu vực nông thôn - nơi trạm sạc chưa phổ biến.

Ngoài ra, chưa có bộ tiêu chuẩn kỹ thuật và pháp lý thống nhất khiến các startup gặp khó trong việc mở rộng quy mô. Nhiều linh kiện vẫn phải nhập khẩu, làm giảm khả năng kiểm soát chi phí và chuỗi cung ứng.

Đặc biệt, các startup nhỏ vẫn gặp khó khi tiếp cận vốn, nhất là ở giai đoạn đầu. Trong khi đó, thị trường EV cũng đang chứng kiến sự gia nhập của các ông lớn quốc tế, buộc các startup nội địa phải đổi mới nhanh và xây dựng mô hình kinh doanh khác biệt nếu không muốn bị lấn át.

Hướng ra cho hợp tác khu vực

Bên cạnh thị trường nội địa, Indonesia còn hướng tới vai trò dẫn dắt chuỗi giá trị EV trong khu vực ASEAN. Việc chuẩn hóa công nghệ, đẩy mạnh liên kết trong sản xuất - tiêu thụ, và tăng cường hợp tác công - tư xuyên quốc gia sẽ là những chìa khóa để hiện thực hóa tham vọng này.

Cơ hội mở ra không chỉ với các nhà sản xuất lớn, mà còn với các startup nếu họ biết tận dụng lợi thế sáng tạo, khả năng thích ứng và sức bật từ chính sách. Khi đó, Indonesia hoàn toàn có thể trở thành trung tâm đổi mới xanh mới của khu vực - nơi những ý tưởng về giao thông bền vững không chỉ nảy mầm mà còn lan tỏa ra toàn cầu.