Chính phủ vừa ban hành Nghị định số 104/2025 quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật Công chứng. Một trong những nội dung đáng chú ý trong Nghị định này đó là xây dựng đề án chuyển đổi các Phòng công chứng (PCC) thành Văn phòng công chứng (VPCC) và lộ trình thực hiện.

Xã hội hóa hoạt động công chứng

Thực hiện chủ trương xã hội hóa hoạt động công chứng, Nghị định số 104/2025 quy định, Sở Tư pháp chủ trì, phối hợp với các sở, ngành có liên quan và Hội công chứng viên tại địa phương xây dựng Đề án chuyển đổi PCC thành VPCC, trình UBND tỉnh. Việc xây dựng đề án phải lấy ý kiến của công chứng viên, viên chức khác, người lao động đang làm việc tại PCC dự kiến chuyển đổi, tổ chức chính trị, chính trị - xã hội tại Phòng (nếu có).

Về phương thức chuyển đổi, Nghị định trên quy định rõ: Quyền nhận chuyển đổi PCC được chuyển giao cho các công chứng viên đang là viên chức của PCC dự kiến chuyển đổi. Giá quyền nhận chuyển đổi Phòng công chứng được xác định là số tiền nộp ngân sách và nộp thuế trung bình trong 3 năm gần nhất của Phòng dự kiến chuyển đổi.

Trường hợp công chứng viên của PCC không nhận chuyển đổi Phòng hoặc không đủ điều kiện theo quy định thì quyền nhận chuyển đổi PCC được tổ chức bán đấu giá. Giá khởi điểm để đấu giá được xác định là số tiền nộp ngân sách và nộp thuế trung bình trong 3 năm gần nhất của Phòng. Việc bán đấu giá được thực hiện theo trình tự, thủ tục bán đấu giá tài sản công.

Quyền nhận chuyển đổi PCC không bao gồm giá trị trụ sở, trang thiết bị và tài sản khác thuộc sở hữu của Nhà nước mà Phòng công chứng đó đang quản lý, sử dụng.

Lộ trình hoàn thành việc chuyển đổi, giải thể các PCC

Theo Nghị định trên, PCC thuộc trường hợp chuyển đổi thành VPCC theo quy định của Luật Công chứng mà không chuyển đổi được thì bị giải thể.

Tuy nhiên, PCC chỉ được giải thể sau khi đáp ứng các điều kiện quy định và giải quyết chế độ, chính sách cho công chứng viên, viên chức khác, người lao động của PCC theo quy định.

Căn cứ mức tự chủ tài chính của PCC, lộ trình hoàn thành việc chuyển đổi, giải thể PCC tại các địa phương được thực hiện như sau: Chậm nhất 31/12/2026 đối với các Phòng công chứng tự bảo đảm toàn bộ chi thường xuyên và chi đầu tư; Chậm nhất 31/12/2027 đối với các Phòng công chứng tự bảo đảm toàn bộ chi thường xuyên; Chậm nhất 31/12/2028 đối với các Phòng công chứng không thuộc hai trường hợp trên.

Những điểm khác nhau giữa Phòng Công chứng và Văn phòng công chứng

* Về Pháp luật điều chỉnh: PCC được điều chỉnh bởi Luật Công chứng;  VPCC được điều chỉnh bởi Luật Công chứng và Luật Doanh nghiệp (như công ty hợp danh).

* Về địa vị pháp lý: PCC là đơn vị sự nghiệp công lập thuộc Sở Tư pháp, có trụ sở, con dấu và tài khoản riêng; VPCC là công ty hợp danh, có từ hai công chứng viên hợp danh trở lên, có con dấu và tài khoản riêng, hoạt động theo nguyên tắc tự chủ về tài chính bằng nguồn thu từ phí công chứng, thù lao công chứng và các nguồn thu hợppháp khác.

* Về trách nhiệm tài sản: PCC là đơn vị sự nghiệp công lập, vì vậy khi phát sinh trách nhiệm bồi thường thiệt hại thì Nhà nước sẽ trả; VPCC do cá nhân tự chịu trách nhiệm tài sản.