Đau thương một khúc sông Cầu: [Bài 8] Một phường thiệt hại hơn 500 tỷ đồng

Chủ xưởng may, chủ khu sinh thái cũng méo mặt

Ước tính thiệt hại ít nhất từ 500 tỷ đồng, đó là chưa kể nhiều cơ sở thương mại như siêu thị, cửa hàng bị ảnh hưởng rất nặng nhưng phường chưa thống kê được hết. Anh Trương Công Quyết, Phó Phòng Kinh tế Hạ tầng và Đô thị phường Linh Sơn (tỉnh Thái Nguyên) trước là Phó Chủ tịch UBND xã Huống Thượng cũ cho biết do địa thế nằm sát đập Thác Huống, nước dồn từ sông Cầu và suối Mo Linh chảy xuống nên cứ vài năm lại bị lụt một lần.

Tuy nhiên những trận lụt ấy cũng chỉ như tráng đồng, người dân chủ động gác đồ đạc lên cao là ổn. Nhưng năm nay trận lụt do cơn bão Matmo gây ra đã làm ngập hơn 50 tổ dân phố, trung bình sâu 3-4 m, có chỗ sâu đến 7-8 m.

Bởi thế ngoài cần cấp gạo cứu đói cho 431 hộ trong 3 tháng, phường còn cần được hỗ trợ về giống, phân bón để phục hồi trồng trọt; con giống, thức ăn để phục hồi chăn nuôi: “Muốn giảm nghèo bền vững người dân phải có công ăn việc làm, có thu nhập và ít chịu ảnh hưởng bởi thiên tai. Nếu sang năm đắp được đê chống lũ hai bên sông Cầu như Thủ tướng nói thì vùng này mới đỡ lụt, mới phát triển bền vững được”, anh Quyết khẳng định.

Cả một ngày đêm tôi thực tế ở tổ dân phố Cậy để tận mắt thấy những mất mát của bà con nơi đây. Dấu ấn của trận lũ lịch sử còn đọng lại trên từng mái ngói xô lệch, trên từng mặt người mệt mỏi và buồn bã. Tận dụng buổi nắng lên anh Đoàn Bá Chinh huy động hàng chục người nhặt nhạnh, giặt giũ những cuộn vải nguyên kiện hay các bộ đồ thành phẩm lấm lem bùn đất để trải ra phơi trên mái xưởng. Hàng loạt các máy móc bị hỏng vẫn đang chất thành đống, chờ đem đi sửa.

Sau khi nghỉ hưu vợ chồng anh bàn nhau từ phố về quê mở Xưởng may đầm công chúa rộng 400m2, thuê 30 lao động địa phương. Chỉ trong 2 năm xưởng đã phải hứng chịu 3 trận lụt. Trận lụt do bão Yagi năm ngoái nước lên ít và chậm nên cơ bản chạy được, chỉ một số sản phẩm bị ướt, một số thiết bị phải sửa, tổng thiệt hại khoảng 300 triệu đồng.

Rút kinh nghiệm, anh cho nâng ½ nền xưởng cao thêm 80 cm, cộng với chiều cao của các giá để hàng, chắc mẩm hoàn toàn có thể yên tâm. Nhưng không ngờ, trận lụt do bão Matmo ngập cả tới mái xưởng, nhấn chìm toàn bộ máy móc cùng hàng chục tấn vải, sản phẩm, tổng thiệt hại khoảng 2 tỷ đồng.

“Làng Cậy (nay là tổ dân phố Cậy) hơn 20 năm nay không có lụt to nên tôi cũng chủ quan. Không nghĩ thì thôi nhưng hễ nghĩ đến thiệt hại là vợ tôi cứ khóc suốt. Đã có lúc chúng tôi định bỏ cuộc nhưng rồi lại nghĩ, nhiều người đang sống nhờ vào xưởng của mình nên quyết định tiếp tục duy trì. Cũng trong cơn lụt mới biết tình làng xóm, những người tới giúp mình chạy hàng cũng như tiếp tế đồ ăn.

Sắp tới tôi sẽ cho đổ trụ bê tông làm xưởng theo dạng hai tầng để nếu lụt thì chạy lên tầng hai. Tiền trả nhân công, tiền sửa chữa máy, tiền mua nguyên vật liệu, hiện tôi sắp cạn kiệt rồi, chỉ mong sao có được nguồn vốn vay ưu đãi để phục hồi xưởng”.

Men theo dòng sông Cầu tôi đến khu sinh thái bản Cậy ở rìa tổ dân phố. Nếu không có tấm biển bị xô nghiêng khó có thể hình dung ra được đây từng là một khu sinh thái. Những căn lều bị lũ đánh bay cả mái. Những công trình check in bằng tre nứa bị lũ xô cái còn, cái mất. Dưới đất ngổn ngang rác đã đành, trên cổng vào rác vẫn còn vương cả đống.

Anh Nguyễn Đức Thọ, một trong hai người góp vốn để thành lập khu vừa chỉ đạo cho các lao động dọn dẹp vừa xắn tay vào mà làm. Anh kể: “Chúng em muốn tận dụng cánh đồng lúa ven sông Cầu để làm hoạt động trải nghiệm nông nghiệp. Giai đoạn một có nhà sàn giới thiệu về văn hóa vùng cao, có nhà hàng ẩm thực, có check-in cánh đồng, có cà phê ngoài đồng. Giai đoạn hai có du lịch nông nghiệp, cho khách thuê đất để trồng cây hoặc mình trồng cây theo đơn đặt hàng của khách.

Khởi công từ tháng 11 năm 2023 tới 30 tháng 4 năm 2025 khu mới đi vào hoạt động, tạo công ăn việc làm cho 15 lao động, bắt đầu có khách, doanh thu đạt 300-400 triệu đồng/tháng thì đã phải trải qua 2 trận lụt lớn. Trận lụt do bão Yagi gây ra năm 2024 nước chỉ ngập đến bờ kè nhưng làm chết nhiều cây cảnh quan, tổng thiệt hại cỡ 100 triệu đồng.

Trận lụt do bão Matmo gây ra năm nay nước dâng đến nhà sàn, toàn bộ máy móc, thiết bị của khu bếp hỏng hết, thực phẩm phải đổ bỏ. Thêm vào đó 30 con gà Đông Tảo, 20 con gà đen H’Mông, 16 con vịt trời chết và bị lũ cuối trôi hết, tổng thiệt hại cỡ 500 triệu đồng. Nhưng điều nan giải là cảnh quan tiêu điều, môi trường ô nhiễm như thế này phải mất một thời gian dài mới có thể phục hồi”...     

Hộ nông dân chăm chỉ nhất tổ

Ở tổ dân phố Cậy, gia đình bà Nguyễn Thị Hiền là hộ có kinh tế vững vàng nhất từ sản xuất nông nghiệp. Lúc tôi đến, trên sân ngôi nhà hai tầng bề thế có một chiếc ô tô đang mở tung cả bốn cửa ra để phơi nắng sau khi bị ngâm mấy ngày trong nước. Còn bà và người con dâu thì đang vớt bùn trên mặt những luống rau để cho đất khô rồi gieo vụ rau mới. Riêng tiền giống, tiền vật tư cho 3 mẫu rau ngoài đồng bị mất bởi hai đợt lụt vừa qua đã vào khoảng 70 triệu đồng.

Bà kể: “Cuối tháng 9 ngoài đồng lụt, 3 mẫu rau bị hỏng hết nhưng nước chỉ vào đến cổng nhà nên 2 sào vườn vẫn còn, tôi vừa gieo hạt giống rau trong vườn để cấy lại ngoài đồng xong thì bị lũ. Đứng trên tầng hai nhìn 300 bao phân gà trôi đi mà không làm sao được. Sau lũ tôi cứ đi theo vệt nước mà tìm nhưng chỉ thấy hơn 10 bao. Hai năm nay làm nông toàn hao gốc bởi lũ. Năm ngoái 3 mẫu rau, 1 mẫu lúa bị hỏng hết mà Nhà nước hỗ trợ có hơn 1 triệu đồng, mua thức ăn mấy bữa là hết. Năm nay khéo phải mang cả tiền tiết kiệm ra để tiêu”.

Ông Nguyễn Văn Lâm, chồng bà đi bộ đội bị nhiễm chất độc màu da cam nên đến đời con có một đứa bị vô sinh, đến đời cháu có một đứa bị khiếm thị. Bản thân ông sức khỏe yếu nên chẳng làm gì giúp được vợ con mà chỉ có bà cùng con trai, con dâu phải cáng đáng.

Chẳng mấy ai làm nông chăm chỉ như họ, cấy 1 mẫu lúa để lấy gạo ăn, trồng 3 mẫu rau rồi mang sản phẩm ra tận chợ đầu mối Thái Nguyên để bán. Nhờ đó mỗi năm trung bình họ  thu được 150-200 triệu đồng lãi, đủ để làm cái nhà hai tầng, mua cái ô tô, sắm điều hòa, tivi, tủ lạnh, máy giặt, máy cày, máy gặt…

Chị Hồ Thị Thái, con dâu bà Hiền đợt lụt hồi tháng 5 cùng chồng đi gặt máy chạy lúa cho bà con, khi bùn làm tắc toa thóc đã thò tay vào mà móc, chẳng may máy chém cụt 2 ngón, phải đi cấp cứu, tới 3 tháng mới lành. Cách đây 15 năm chị có mua bảo hiểm của một công ty với mức 4,7 triệu đồng/năm và đóng liên tục từ đó tới nay. Cứ như lời quảng cáo của người bán bảo hiểm thì 1 người mua 3 người được hưởng nhưng vừa rồi bị tai nạn mới biết 1 người mua chỉ 1 người được hưởng. Khoản viện phí hơn 14 triệu đồng chị vẫn phải tự trả.

Bàn tay phải thiếu 2 ngón ấy hiện vẫn chưa nắm chặt được nên chị tập ăn bằng tay trái, tập cầm cào, cầm cuốc bằng tay trái và tập phụ chồng đi gặt cũng bằng tay trái: “Giờ cứ nhìn thấy cái máy gặt là em có cảm giác như muốn rụng rời hết cả các ngón tay nhưng đã làm nghề nông làm sao mà bỏ được dù có năm như 2024 bắp cải giá chỉ 1.000đ/kg mà còn không bán được, để quá lứa bị nổ hết phải chặt ra ruộng làm phân. Mọi người bảo em rằng, còn trẻ sao không đi làm công nhân cho đỡ khổ. Nhưng em còn vướng 3 đứa con, còn vướng bố mẹ chồng, còn vướng ruộng đồng nên vẫn phải tiếp tục thôi”.