+ Ngoài ra mắt nai là cây họd dậu rễ có nhiều nốt sần chứa nhiều vi khuẩn cố định đạm cộng sinh, có tập tính sống theo dạng bò lan trên mặt đất nên có tác dụng cải tạo, chống xói mòn, giữ nước và bảo vệ đất rất tốt.

Đặc tính sinh thái

+ Mọc hoang dại khắp các vùng đồi núi trung du ở nước ta, độ cao dưới 600m so với mực nước biển.

+ Thích hợp điều kiện khí hậu nóng ẩm hoặc ấm mát, đất ít chua, có thành phần cơ giới trung bình, ẩm và thoát nước nhưng chịu được đất chua, nghèo xấu và khô hạn.

+ Ưa sáng nhưng cũng chịu được bóng râm, sống lưu niên, tái sinh hạt, chồi gốc, chồi thân, chồi cành đều rất khỏe.

Đặc điểm hình thái

+ Cây thân thảo, mọc bò, cao 30-50 cm, có khi tới 80 cm đường kính 0,3-0,4 cm, có nhiều đất, đất cách nhau 2-3 cm. Vỏ màu nâu có lông màu hung, dai và dễ bóc. Cành nhánh nhiều, ngọn non dẹt và có phủ lông tơ màu trắng, mọc ra từ các mắt đất của thân. Rễ gốc và rễ thân phát triển mạnh và đều có nhiều nốt sần màu nâu hơi trắng lúc non chứa vi khuẩn cố định đạm cộng sinh.

+ Lá mọc so le gồm một hoặc ba lá chét tròn dài 1,8-3,4 cm, rộng 2-3,5 cm, đầu và gốc lá hơi lõm, hình dạng giống con mắt hay đồng tiền. Mặt dưới của lá có lông trắng bạc, mặt trên có đường gân nổi rõ, cuống dài 2-3 cm.

+ Hoa màu tím mọc thành chùm xen ở kẽ lá dài đến 7 cm, có lông vàng, hoa khít nhau, màu đỏ tía dài 4 mm, cánh 5 mm, nhị đơn liền. Quả đậu nhỏ rộng 3,5 mm có 3-6 ngăn chứa hạt. Mùa hoa quả từ tháng 3-5.

Kỹ thuật gieo trồng

Điều kiện gây trồng:

+ Không trồng ở vùng giá rét, đất ngập úng, bí chặt, đất kiềm mặn hoặc dưới bóng che rậm rạp quanh năm.

Nguồn giống:

+ Có thể trồng bằng hom thân hoặc cành nhưng tốt nhất là bằng gieo hạt thẳng vì hạt giống sẵn và đỡ tốn công hơn.

+ Vào tháng 4-5 khi quả chín vỏ có màu nâu thì thu hái phơi khô đập mạnh để tách vỏ, sàng sẩy kỹ loại hết tạp chất thu lấy hạt.

+ Phơi khô hạt dưới nắng nhẹ, cho vào túi ni lông buộc kín bảo quản nơi khô ráo thông thoáng, chú ý chống kiến vì hạt có mùi thơm hấp dẫn.

Gây trồng và chăm sóc:

+ Có thể trồng toàn diện theo hàng dưới tán rừng thưa trong các vườn quả hay theo đám lỗ trống, nhất là ở giai đoạn cây chưa khép tán để kết hợp che phủ đất. Nơi đất dốc trồng xen thành băng xanh ngang dốc giữa các băng cây chính để kết hợp hạn chế dòng chảy mặt, chống xói mòn và giữ đất.

+ Thời vụ trồng thích hợp vào vụ xuân hay đầu mùa mưa khi đất đủ ẩm.

+ Mật độ trồng ổn định khoảng 10.000-15.000 cây/ha (cự ly 1 x 1m hoặc 0,8 x 0,8m).

+ Làm đất toàn diện, cuốc hoặc cày theo rạch sâu và rộng 5-10 cm. Nơi đất xấu bón lót 1-1,5 tấn phân hữu cơ vi sinh theo rạch cho 1 ha trước lúc gieo hạt.

+ Ngâm hạt trong nước ấm 40-50^oC (2 sôi 3 lạnh). Trong 4-5 giờ vớt ra để ráo nước, trộn hạt với cát hoặc đất mịn khô đem gieo thẳng theo rạch, lấp đất kín hạt dày 2-3 cm, phủ rơm rạ đã khử trùng lên rạch sau khi gieo xong (lượng hạt gieo 1 kg cho 1 ha).

+ Theo dõi khi hạt nảy mầm thì dỡ bỏ vật che phủ, chú ý phòng trừ kiến tha hạt và sâu dế cắn mầm.

+ Khi cây được 3-4 lá thì bắt đầu tỉa dặm cây, điều tiết mật độ ổn định. Cây được 5-10 lá nhổ cỏ xới đất vun gốc cho cây.

Thu hoạch chế biến và thị trường

+ Thu hái 1-2 lần mỗi năm vào vụ hè và vụ thu, cắt toàn bộ phần thân cành và lá trên mặt đất chừa lại phần thân sát gốc dài 4-5 cm để tái sinh chồi cho lần sau.

+ Phơi thật khô sản phẩm đã thu hoạch cho vào bao tải hoặc bao ni lông giữ nơi khô ráo thoáng mát để bán cho cơ sở thu mua dược liệu.

+ Năm 2004-2005 ở Chí Linh - Hải Dương đã có nhiều hộ nông dân trồng trên đất dốc ở các rừng keo và các trang trại vải, nhãn đạt được kết quả tốt, giá bán tại nhà 12.000 đ/kg khô. Đầu tư ít công hơn mà thu nhập được cao hơn so với cây hương bài. Nhân dân địa phương thu hái tự nhiên trộn với một số loại khác bán ở chợ được nhiều người ưa thích mua để uống hàng ngày thay chè.

+ Hạn chế: Chưa có thị trường ổn định nên mới được gây trồng một cách tự phát.