Ngày 19/5, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà chủ trì cuộc họp trực tiếp kết hợp trực tuyến với đại diện các bộ, ngành, địa phương nhằm thảo luận về việc phân cấp, phân định thẩm quyền trong lĩnh vực nông nghiệp và môi trường, trong bối cảnh tổ chức chính quyền địa phương theo mô hình hai cấp.

Đảm bảo nguyên tắc phân cấp trên cơ sở pháp lý đầy đủ

Phó Thủ tướng nhấn mạnh, hiện việc phân cấp, phân quyền đang được triển khai thông qua quá trình sửa đổi các luật lớn như Luật Tổ chức Chính phủ và Luật Tổ chức chính quyền địa phương. Hai đạo luật này đặt ra những nguyên tắc chung cho việc xác lập chức năng, nhiệm vụ của Chính phủ và chính quyền các cấp. Tuy nhiên, trong thực tiễn, có hàng trăm luật chuyên ngành cũng quy định cụ thể về thẩm quyền của Chính phủ, bộ, ngành và địa phương, đòi hỏi phải rà soát và điều chỉnh đồng bộ.

Theo Phó Thủ tướng, các bộ, ngành và địa phương cần tập trung làm rõ phương pháp, nguyên tắc phân định nhiệm vụ giữa các cấp chính quyền, đặc biệt là việc điều chuyển thẩm quyền từ cấp huyện xuống cấp xã hoặc lên cấp tỉnh. Việc này cần được thực hiện dựa trên đánh giá kỹ lưỡng, không vội vàng sửa luật hay ban hành nghị định khi chưa đủ cơ sở thực tiễn và pháp lý.

“Những nội dung đã rõ, đã ‘chín’, đủ điều kiện thực thi thì nên tiến hành phân cấp. Nhưng những nội dung còn chưa được đánh giá kỹ, chưa có đủ cơ sở thì cần hết sức thận trọng, không nóng vội sửa luật hay đưa vào nghị định”, Phó Thủ tướng lưu ý.

Phân quyền gắn với đặc thù địa phương và quy mô công việc

Thứ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Hải Long cho biết, khi bỏ cấp huyện, các nhiệm vụ liên quan trực tiếp đến người dân, doanh nghiệp sẽ được chuyển xuống cấp xã; còn những nhiệm vụ mang tính điều phối, quy mô lớn hơn thì chuyển lên cấp tỉnh. Các nhiệm vụ đang thuộc thẩm quyền của Trung ương, nếu đủ điều kiện, sẽ được phân cấp về địa phương.

Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Đỗ Đức Duy thông tin, Bộ đang xây dựng ba nghị định liên quan đến phân định thẩm quyền và phân cấp trong lĩnh vực nông nghiệp, môi trường, gồm: nghị định phân định thẩm quyền trong lĩnh vực đất đai; nghị định phân định thẩm quyền trong các lĩnh vực còn lại; và nghị định về phân cấp, ủy quyền.

Riêng lĩnh vực đất đai sẽ được tách thành một nghị định riêng do đây là lĩnh vực đặc thù, phức tạp và chiếm phần lớn khối lượng công việc. Theo đề xuất của Bộ, sẽ chuyển 65/66 thẩm quyền từ cấp huyện xuống cấp xã, ngoại trừ những nội dung liên quan đến địa bàn liên xã (như giao đất mặt nước tại các hồ lớn), sẽ do cấp tỉnh đảm nhiệm để bảo đảm tính thống nhất.

Đối với các lĩnh vực khác, nguyên tắc là: nhiệm vụ thuộc phạm vi một xã thì giao cấp xã, còn các nhiệm vụ liên xã hoặc xã không thể tự xử lý thì giao cấp tỉnh. Bộ cũng hướng dẫn triển khai mô hình chi nhánh liên xã để quản lý hiệu quả, ví dụ như: Hạt kiểm lâm liên xã, Trạm chăn nuôi và thú y liên xã, Văn phòng đăng ký đất đai liên xã...

Các địa phương đồng thuận, đề xuất thêm nhiều kiến nghị

Lãnh đạo các địa phương như Hà Nội, TP.HCM, Quảng Nam, Thanh Hóa, An Giang, Hà Tĩnh… đều cơ bản đồng thuận với tiêu chí, nguyên tắc phân cấp, phân quyền, đồng thời kiến nghị thêm nhiều nội dung liên quan đến quản lý đất đai, thẩm định dự án đầu tư.

Đại diện Bộ Nội vụ và Bộ Tài chính cũng nêu rõ những vấn đề cần giải quyết khi phân quyền, như: kinh phí hoạt động, cơ sở vật chất, trang thiết bị, tổ chức bộ máy, nhân lực... nhằm bảo đảm khả năng thực thi khi các nghị định có hiệu lực.

Bộ trưởng Đỗ Đức Duy khẳng định, việc phân cấp phải gắn liền với phân bổ nguồn lực như tài chính, biên chế. Bộ sẽ phối hợp với Bộ Nội vụ, Bộ Tài chính để hướng dẫn địa phương tổ chức lại bộ máy, bố trí nhân sự, cơ sở vật chất sau khi các nghị định được ban hành. Đặc biệt, Bộ đặt mục tiêu hoàn thành việc sửa đổi các luật chuyên ngành sớm hơn 1 năm so với lộ trình Trung ương đề ra.

Giao quyền phải kèm điều kiện, công cụ thực thi

Kết luận cuộc họp, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà đánh giá cao sự chủ động của Bộ Nông nghiệp và Môi trường trong rà soát, đề xuất nội dung phân cấp. Tuy nhiên, ông lưu ý vẫn còn nhiều vấn đề cần tiếp tục hoàn thiện về nguyên tắc, tiêu chí và điều kiện thực thi. Cần đặc biệt làm rõ cơ chế kiểm tra, giám sát, đánh giá chất lượng công việc sau phân cấp.

“Việc xác định rõ nguyên tắc, tiêu chí trong phân cấp, phân quyền là yêu cầu bắt buộc, đặc biệt trong các lĩnh vực đặc thù như nông nghiệp và môi trường,” Phó Thủ tướng nhấn mạnh.

Theo đó, các nhiệm vụ liên quan đến chiến lược, luật pháp, quy hoạch tổng thể, dự án trọng điểm quốc gia, an ninh, quốc phòng… vẫn phải do Trung ương nắm giữ. Các nhiệm vụ hành chính kỹ thuật có thể giao cho bộ trưởng, trưởng ngành. Còn các nhiệm vụ thực thi cụ thể, không có yếu tố liên ngành, liên tỉnh, thì giao cho địa phương là hợp lý.

Ông cũng nhấn mạnh nguyên tắc: “Cấp nào gần dân, sát thực tiễn và đủ năng lực thì cấp đó làm.” Ngay trong nội bộ địa phương cũng cần rõ ràng về vai trò của HĐND và UBND: HĐND quyết định định hướng chính sách, còn UBND và Chủ tịch UBND chịu trách nhiệm tổ chức thực thi.

Phó Thủ tướng cảnh báo rằng, nếu giao quyền mà thiếu điều kiện đi kèm như nhân lực, tài chính, thiết bị, cơ sở pháp lý… thì có thể dẫn đến ách tắc, đùn đẩy trách nhiệm. Trường hợp địa phương không đủ năng lực thì cần chủ động báo cáo để điều chỉnh phù hợp.

Việc phân cấp, phân quyền cần được thực hiện đúng theo khung pháp lý hiện hành, và chỉ áp dụng với những nhiệm vụ đã có đầy đủ quy chuẩn, định mức, tiêu chuẩn, công cụ kiểm soát. Ngược lại, nếu chưa có đủ các điều kiện này thì chưa thể giao về địa phương.

“Phân cấp chỉ nên thực hiện khi đã có đủ điều kiện thực thi. Cần tránh tình trạng giao quyền nhưng không đủ công cụ, gây khó khăn trong quản lý, thực hiện”, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà kết luận.