Brazil dự kiến áp dụng hình tài chính thị trường của cơ chế TFFF cho các nỗ lực bảo tồn rừng nhiệt đới thay vì hỗ trợ trực tiếp các cộng đồng bản địa và tổ chức bảo tồn. Theo cơ chế này, các quốc gia và nhà đầu tư sẽ đóng góp tài chính cho TFFF. Sau đó, lợi nhuận từ quỹ sẽ được trả lại cho những quốc gia quản lý rừng hiệu quả, dựa trên dữ liệu vệ tinh.
Cơ chế này được giới thiệu lần đầu tại COP28 ở Dubai (UAE) vào năm 2023 và sẽ chính thức khởi động tại COP30 ở Belém (Brazil) vào tháng 11 tới. Mục tiêu ban đầu là huy động 25 tỷ USD, sau đó tăng lên 125 tỷ USD khi quỹ đi vào vận hành toàn diện.
Ảnh chụp từ trên không một khu vực bị phá rừng ở Amazon, thuộc bang Rondonia, Brazil. Ảnh: Amazônia Real.
Các quốc gia tham gia cơ chế cần đảm bảo những yêu cầu sau: Duy trì tỷ lệ phá rừng dưới mức 0,5% hàng năm, có kế hoạch minh bạch sử dụng kinh phí, trong đó ít nhất 20% dành cho các cộng đồng bản địa và truyền thống.
Quỹ TFFF hoạt động theo mô hình “tạo ra doanh thu”, cam kết trả lợi tức 4-4,5% mỗi năm cho các nhà đầu tư, trong khi lợi nhuận sẽ được chuyển tới các quốc gia duy trì rừng hiệu quả. Khoản chi trả này dự kiến ở mức 4 USD/ha, đồng thời áp dụng các mức trừ tỷ lệ thuận với diện tích rừng bị phá hoặc suy thoái, nhằm thiết lập một cơ chế thưởng - phạt cân bằng và hiệu quả.
"TFFF được kì vọng là giải pháp tài chính quan trọng, thúc đẩy các quốc gia xây dựng hệ thống giám sát rừng minh bạch và công khai. Với sự tham gia của các nước BRICS và nguồn vốn tiềm năng từ Trung Quốc, quỹ sẽ tạo tiền lệ tích cực, khuyến khích các quốc gia đang phát triển khác tham gia bảo tồn rừng nhiệt đới, đồng thời bổ sung cho nguồn vốn còn đang hạn chế", Chuyên gia Leonardo Sobral từ tổ chức Imaflora, nhận định.
Dù vậy, sáng kiến về bảo tồn rừng nhiệt đới này cũng đối mặt với nhiều thách thức. Báo cáo của Global Forest Coalition và Fundación Solón cho rằng cơ chế trên chỉ là “giải pháp về hình thức” vì vận hành theo logic “tư bản xanh”, gán giá trị tiền tệ cho dịch vụ sinh thái nhưng bỏ qua giá trị nội tại của rừng.
Một số chuyên gia cảnh báo việc đặt “giá” cho rừng có thể dẫn đến nhìn nhận sai lệch về hệ sinh thái, bởi rừng không chỉ là cây cối mà còn bao gồm toàn bộ sinh vật và chức năng sinh thái đi kèm. Ngoài ra, mức thanh toán 4 USD/ha, là chưa đủ cơ sở khoa học để bảo vệ rừng, mà chỉ mới dựa trên tính toán toán học.
"Rừng nhiệt đới nên được coi là 'chủ thể quyền lợi' thay vì nguồn dịch vụ sinh thái để thương mại hóa", các chuyên gia nhấn mạnh.
Trong năm 2025, Brazil đối mặt với nhiều vấn đề về môi trường, bao gồm nạn phá rừng do cháy rừng và chính sách thiên nhiên hướng nhiên liệu hóa thạch. Vì vậy quỹ TFFF được kỳ vọng là công cụ quan trọng để bảo vệ Amazon, Cerrado và Pantanal, dù còn nhiều nghi vấn về tính khả thi và tác động lâu dài.
